Dưới góc nhìn Phật giáo, sự việc Tập đoàn Sơn Hải đưa ra giá dự thầu thấp nhất, cam kết chất lượng cao nhưng vẫn không được chọn trúng thầu có thể được soi chiếu bằng nhiều khía cạnh của giáo lý, đặc biệt là nhân quả, nghiệp báo, vô thường, và tâm thức con người trong cõi dục giới – nơi tham, sân, si vẫn là động lực chi phối mạnh mẽ các hành động và quyết định.
1. Nhân quả và nghiệp báo trong kinh tế và chính trị
Phật giáo dạy rằng mọi sự việc đều vận hành theo luật nhân quả. Nhân quả không chỉ áp dụng trong đời sống cá nhân mà còn hiện diện trong tập thể, tổ chức và cả quốc gia. Sự việc Sơn Hải bị loại khỏi gói thầu dù có hồ sơ tốt hơn là một hiện tượng có nguyên nhân sâu xa, có thể đến từ:
Nghiệp tập thể: Một số hiện tượng bất công, thiếu minh bạch trong xã hội là kết quả của nghiệp tập thể của cả cộng đồng. Khi nhiều người trong xã hội chấp nhận sự im lặng trước những điều sai trái, thỏa hiệp với cái xấu, thì những biểu hiện như “chọn sai nhà thầu” là quả tất yếu.
Nghiệp của tổ chức hoặc cá nhân: Trong quá khứ, có thể chính tổ chức hoặc những người liên quan đã từng gây ra những hành vi bất thiện (ý – khẩu – thân), và nay đang nhận lại quả báo dù trong hiện tại đã làm đúng, làm tốt. Kinh Pháp Cú dạy: “Dù làm điều thiện hay ác, quả báo không mất, chỉ chờ thời gian chín muồi.”
2. Si mê, chấp thủ và tâm lợi ích nhóm
Trong cõi Dục – nơi con người bị chi phối bởi tham – sân – si – những quyết định trong môi trường chính trị, kinh tế rất dễ bị lạc hướng bởi:
Tham lam: Có thể người quyết định lựa chọn nhà thầu đã vì lợi ích riêng, quên mất lợi ích cộng đồng. Tham là một trong ba độc làm mờ trí tuệ, khiến người ta khó nhìn ra đâu là đúng – sai.
Chấp thủ vào mối quan hệ, quyền lực: Có những người trong tâm thức vẫn sống trong hệ quy chiếu quyền lực – tiền bạc – quen biết, nên sự lựa chọn không còn dựa trên lý trí khách quan mà dựa trên “quy trình có lợi cho người quen”.
Phật dạy rằng, người có tuệ giác sẽ thấy rõ mọi hành động đều mang lại hệ quả. Nếu vì lợi riêng mà gây tổn hại cho cộng đồng, quả báo ấy sẽ đến – không sớm thì muộn.
3. Vô thường và bài học về sự buông xả
Sơn Hải có thể thấy mình bị thiệt thòi, nhưng từ góc nhìn Phật giáo, đây cũng là một phép thử về tâm xả ly và lòng kiên định đi theo con đường đúng:
Không phải cứ làm đúng là sẽ có ngay kết quả tốt trong đời hiện tại.
Không phải cứ bị xử bất công là hoàn toàn vô nghĩa.
Có khi chính sự không được chọn lần này sẽ tạo nên niềm tin mạnh hơn của công chúng, khiến Sơn Hải được ghi nhận là doanh nghiệp liêm chính, có đạo đức nghề nghiệp – điều mà tiền bạc không thể mua được.
4. Phát triển đạo đức và trí tuệ trong doanh nghiệp
Phật giáo không chỉ nói về tu hành trong chùa mà còn khuyến khích tu hành trong đời sống, trong cả cách quản trị và làm kinh tế. Sơn Hải, nếu thật sự làm ăn đúng đạo lý, có thể xem sự việc lần này là cơ hội để:
Kiểm lại mình: Đã thực sự làm tốt chưa? Có sơ suất kỹ thuật nào khiến bị đánh rớt? Hay chỉ là oan ức?
Tiếp tục phát nguyện hành thiện: Dù bị từ chối, vẫn kiên trì giữ đạo đức nghề nghiệp, không oán hận, không trả đũa, không đi theo con đường tà.
Trở thành tấm gương: Khi một doanh nghiệp đi theo đạo đức, công luận sẽ tự ghi nhận, và niềm tin xã hội sẽ là vốn quý bền vững nhất.
5. Kết luận: Hành đúng thì quả đúng sẽ đến, không sớm thì muộn
Kinh Tăng Chi Bộ có dạy: “Không có việc làm thiện nào lại mất đi kết quả. Như hạt giống gieo xuống đất tốt, dù mưa nắng thế nào, cũng sẽ mọc lên đúng lúc.”
Từ đó, nếu Sơn Hải tiếp tục giữ vững đạo đức kinh doanh, minh bạch, cam kết chất lượng, thì kết quả tốt đẹp sẽ đến, không cần chạy theo những cuộc chơi bất minh.
Sự việc này – nếu nhìn bằng con mắt của người tu học Phật pháp – là một bài học sâu sắc về nhân quả, nghiệp báo, vô thường và con đường tu tập giữa đời thường. Chính trong những nghịch cảnh như vậy, người có đạo tâm mới thể hiện được khí chất chân thật của mình.
