Trước khi chúng ta có thể sống cao quý, với tâm hồn tỏa ra lòng từ bi và yêu thương, chúng ta cần đối mặt và loại bỏ những khuynh hướng tiêu cực của con người — những khuynh hướng này cuốn chúng ta rơi vào vòng xoáy xuống dốc của 16 loại ô nhiễm hay cấu uế của thế gian, làm nhiễm bẩn và làm sai lệch suy nghĩ, động lực và khuynh hướng của chúng ta. Những điều này khiến ta khó hoặc gần như không thể hòa hợp với người khác, dù là trong vòng thân cận hay trong thế giới rộng lớn hơn.
1. Tham lam hoặc lòng tham: là khát vọng không đúng đắn nhằm tìm kiếm thỏa mãn qua khoái cảm giác quan hoặc tích lũy tài sản, tiền bạc, tạo ra ham muốn chiếm hữu phù phiếm. Đây là những ham muốn ích kỷ, không bao giờ được thỏa mãn dù ta luôn cảm thấy muốn nhiều hơn. Việc cần làm là chặt đứt lòng tham từ gốc rễ khi nó vừa khởi lên trong tâm trí, và để tình yêu chảy ra từ một tâm hồn trong sạch, không lo lắng và trống rỗng.
2. Thù hận hoặc ác ý: là sự căm ghét mạnh mẽ, cảm giác ác cảm hay ghét bỏ ai đó hoặc điều gì đó, dẫn đến hành động gây hại. Việc cần làm là chặt đứt hận thù từ gốc rễ khi nó vừa khởi lên, và để tình yêu lan tỏa ra từ một tâm hồn thanh tịnh.
3. Giận dữ: là cảm xúc mạnh mẽ có thể dẫn đến hành vi gây hại vì đố kỵ, oán giận hay tổn thương tưởng tượng. Việc cần làm là cắt đứt cơn giận từ gốc rễ khi nó vừa xuất hiện, và để tình yêu tuôn trào từ nội tâm an lành.
4. Thù địch: là sự ác ý sâu sắc, dẫn đến sự thù hằn, đối đầu và gây hấn. Việc cần làm là cắt đứt sự thù địch ngay khi nó phát sinh, và để tâm yêu thương lan tỏa.
5. Vu khống hoặc nói xấu: là hành vi đặt điều, buộc tội sai sự thật nhằm hạ thấp người khác. Việc cần làm là cắt đứt thói quen vu khống từ gốc, và để lòng tốt được lan truyền.
6. Đàn áp hoặc độc đoán: là việc kiểm soát người khác trong một nhóm xã hội theo cách tàn nhẫn, áp bức khiến họ mất giá trị bản thân. Việc cần làm là diệt trừ lòng ham muốn thống trị khi nó xuất hiện, và để sự từ bi lan tỏa.
7. Đố kỵ hoặc ganh ghét: là cảm giác ganh ghét và oán giận khi thấy người khác có điều gì đó tốt hơn mình. Việc cần làm là dập tắt cảm xúc đố kỵ từ gốc, và để tâm yêu thương rộng mở.
8. Ghen tuông hoặc sở hữu: là sự cảnh giác quá mức khi bảo vệ quyền lợi, vị trí hoặc tài sản để không ai có thể chia sẻ hay lấy đi. Việc cần làm là loại bỏ lòng ghen tuông ngay khi nó nảy sinh, và để sự yêu thương lan tỏa.
9. Giả tạo hoặc hai mặt: là hành vi lừa dối có chủ ý, thể hiện một cảm xúc trong khi che giấu động cơ thật. Việc cần làm là loại bỏ sự giả tạo khi nó vừa khởi, và để tình yêu được tỏa sáng.
10. Lừa dối hoặc gian trá: là hành vi giả vờ sở hữu điều tốt nhằm lợi dụng người khác một cách không công bằng. Việc cần làm là cắt đứt ý định lừa đảo từ trong tâm, để tâm trí được trong sạch.
11. Bướng bỉnh hoặc cứng đầu: là sự khó thay đổi, không chịu tiếp thu hay làm theo điều đúng đắn. Việc cần làm là tận gốc chặt đứt sự cố chấp, để tình yêu lan tỏa không trở ngại.
12. Tự phụ hoặc kiêu căng: là hành vi ngạo mạn, cư xử như thể mình hơn người khác dù không có cơ sở. Việc cần làm là cắt bỏ sự kiêu ngạo khi nó xuất hiện, để từ đó lòng vị tha lan ra khắp nơi.
13. Tự mãn hoặc yêu bản thân quá mức: là cảm giác cho rằng mình hơn người khác. Việc cần làm là diệt trừ lòng tự cao, để lòng yêu thương không bị ngăn chặn.
14. Ngạo nghễ hoặc coi thường người khác: là thái độ cao ngạo, hành xử như thể vượt trội hơn người. Việc cần làm là cắt đứt gốc rễ của sự ngạo mạn, để sự khiêm tốn được khơi nguồn.
15. Hư danh hoặc tự cao: là cảm giác tự mãn vì những niềm kiêu hãnh giả tạo. Việc cần làm là cắt bỏ ảo tưởng về giá trị bản thân giả tạo, để bản ngã không cản trở tình yêu thương.
16. Cẩu thả hoặc lơ là: là sự thiếu cẩn trọng dẫn đến hậu quả do sự lười biếng trong suy nghĩ. Việc cần làm là nhận diện và loại bỏ sự bất cẩn ngay khi nó khởi sinh, để trí tuệ được soi sáng.
Trong hành trình tu tập, chúng ta phải luôn ghi nhớ 16 điều trên và không ngừng thực hành để thanh lọc, loại bỏ và giảm thiểu chúng — từng cái một và đồng thời. Nếu chuyên cần thực hành, dốc đủ sức và tâm lực, ta sẽ dần tiến bộ một cách bền vững, không ngừng phát triển chánh niệm trên Con đường Thanh tịnh.
David Dale Holmes
