Có người từng hỏi: “Phật giáo có cấm yêu không?” Câu hỏi nghe tưởng như đơn giản, nhưng lại mở ra một không gian rất rộng lớn để suy ngẫm. Phật giáo không hề phủ nhận hay cấm đoán tình yêu nam nữ, nhưng dạy chúng ta nhìn sâu vào bản chất của tình yêu, để từ đó biết thương sao cho đúng, yêu sao cho khỏi khổ.
Tình yêu – một nhân duyên đẹp, nhưng cũng đầy thử thách
Tình yêu giữa nam và nữ là một phần tự nhiên của đời sống con người. Đó là sự gặp gỡ giữa hai tâm hồn, hai con người với bao hy vọng, ước mơ và cả những tổn thương riêng. Khi yêu, ta dễ có cảm giác hạnh phúc ngập tràn. Ta mong muốn được bên người ấy, chăm sóc họ, bảo vệ họ, và mơ về một tương lai cùng nhau.
Nhưng rồi, cũng chính trong tình yêu đó, ta thường khởi sinh biết bao nhiêu dính mắc: sợ mất, sợ không được yêu lại, sợ người ấy thay đổi, so sánh, ghen tuông, kiểm soát… Rất nhiều nỗi khổ đã bắt đầu từ chính nơi tưởng như là nguồn hạnh phúc.
Phật dạy rằng khổ đau sinh ra từ vô minh, từ chấp ngã và sự bám víu. Tình yêu, nếu không có tuệ giác soi đường, cũng dễ trở thành nguyên nhân của khổ đau.
Thương là hiểu
Phật giáo không dạy ta yêu theo kiểu chiếm hữu, mà dạy ta biết thương. Thương là phải hiểu. Hiểu người ấy là ai, đang mang theo những vết thương gì, những nỗi lo nào, những niềm vui nào nhỏ bé mà sâu sắc. Thương là không đòi hỏi người ấy phải như mình mong muốn, mà là giúp người ấy được là chính mình – trong sự nâng đỡ nhẹ nhàng của lòng từ bi.
Trong kinh, Đức Phật dạy rằng: “Muốn thương ai đó thật sự, trước hết phải hiểu người đó.” Nếu không có sự hiểu biết, tình yêu sẽ dần trở thành gánh nặng, vì ta bắt đầu yêu cái hình ảnh trong đầu mình nhiều hơn là con người thật ngoài đời.
Yêu là buông
Nghe thì có vẻ nghịch lý. Nhưng buông ở đây không phải là bỏ rơi, là chối bỏ tình yêu, mà là buông bỏ sự bám víu, sự đòi hỏi, sự kiểm soát. Khi ta buông, ta cho người mình thương được tự do – và cho chính mình được bình an.
Yêu mà không bám víu là một tình yêu trong sáng, rộng lượng. Đó là khi ta không cố giữ người ấy bên mình bằng mọi giá, không bắt người ấy phải làm theo ý mình, không nghĩ rằng “có nhau là mãi mãi”, mà là trân trọng từng khoảnh khắc còn có nhau. Khi duyên đủ, ta gặp gỡ, đồng hành. Khi duyên tan, ta chấp nhận, không oán trách.
Phật dạy rằng mọi thứ đều vô thường, tình yêu cũng vậy. Sự vô thường không làm cho tình yêu trở nên vô nghĩa, mà giúp ta biết sống sâu sắc hơn, trọn vẹn hơn với từng phút giây hiện tại.
Hạnh phúc thật không đến từ một người khác
Đã bao lần ta đặt niềm vui, nỗi buồn của mình vào tay người khác? Ta nghĩ rằng: “Nếu người ấy yêu mình, mình sẽ hạnh phúc.” Nhưng sự thật là, hạnh phúc thật sự không thể đến từ bên ngoài. Người kia chỉ là một phần trong cuộc đời ta, không phải là tất cả. Nếu nội tâm ta trống rỗng, bất an, thì dù có được yêu đến đâu, ta cũng vẫn thấy cô đơn.
Ngược lại, nếu ta học cách trở về với chính mình, hiểu và thương lấy mình, thì tình yêu từ người khác sẽ chỉ là một niềm vui thêm, chứ không phải là chiếc phao duy nhất giữa dòng đời.
Phật dạy: “Tự mình thắp đuốc lên mà đi.” Trong tình yêu cũng vậy – hãy là một người tự tỏa sáng, chứ không chỉ là người đi tìm ánh sáng từ người khác.
Yêu mà không khổ – có thể không?
Có. Nhưng không phải là tình yêu của phim ảnh, của truyện ngôn tình, mà là tình yêu được nuôi dưỡng bằng chánh niệm và từ bi. Đó là tình yêu mà hai người không cố gắng để “có được” nhau, mà cùng nhau tu tập, cùng nhau lớn lên, cùng nhau học cách buông bỏ và chấp nhận.
Tình yêu ấy có thể không ồn ào, không đầy ắp lãng mạn, nhưng rất sâu sắc, rất lặng lẽ, và rất thật.
—
Nếu bạn đang yêu – xin hãy yêu với tất cả sự tỉnh thức và hiểu biết. Nếu bạn đã từng tổn thương – xin hãy xem đó như một cơ hội để học cách quay về chăm sóc bản thân. Và nếu bạn đang cô đơn – xin đừng sợ hãi, vì bạn luôn có chính mình, và chính mình là người bạn quan trọng nhất.
Tình yêu nam nữ, dưới ánh sáng của Phật pháp, không còn là nơi để trốn chạy sự cô đơn, cũng không phải nơi để tìm kiếm sự hoàn hảo. Đó là một hành trình – để cả hai cùng đi về phía hiểu và thương, cùng học cách yêu mà không khổ, thương mà không cần giữ, và buông mà không mất nhau trong lòng.
