Nước ta có nhiều chùa đặt trong hang động to rộng, nhũ đá, thạch động kì thú như chùa Hương, chùa Trầm, chùa Địch Lộng… Chùa Hang, Khu I, Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng không có qui mô rộng như các chùa Hương và các chùa trên nhưng trước kháng chiến năm 1945-1954 cảnh trí thiên nhiên cũng khá đẹp.
Nhiều tao nhân mặc khách đã lưu đề thơ ca ngợi nhiều như:
Chùa Hang động Phật hang Dơi,
Bốn phương tám hương chẳng nơi nào bằng.
"Ca dao cổ"
Chùa Hang cảnh vật nhiệm màu,
Ấy là Bụt mọc hay bầu tiên xây.
"Đồ Sơn phong cảnh ngâm"
Không rõ quỉ thần dựng thủa nào,
Tự nhiên hình thể đẹp dường bao,
Mái chùa không ngói thềm hiên sẵn,
Đá chiếu thay giường vách núi cao,
Dơi liệng đài sen dâng quả tới,
Ong nhằm am báu ngậm hoa vào,
Sóng vang tiều hát hòa chim hót,
Khua tỉnh sư lười ngủ mãi sao.
"Đồ Sơn bát vịnh-Bản dịch"
Rất tiếc qua cơn binh lửa, chùa Hang đã bị hư hại rất nhiều chỉ còn lại một phần như hiện nay.
Năm 1990 những người con Phật ở Đồ Sơn người góp của, người góp công, sửa chùa, tạc tượng đúc chuông với tâm nguyện bảo tồn một di tích lịch sử văn hóa Phật giáo trên đất Đồ Sơn, nơi mà nhiều nhà nghiên cứu khẳng định đây là địa điểm đầu tiên của Phật giáo du nhập vào nước ta và từ đây truyền lên vùng Luy Lâu-Dâu huyện Thuận Thành Bắc Ninh, rồi từ Luy Lâu chuyển sang Bành Thành-Lạc Dương Trung Quốc.
Theo truyền ngôn địa phương, một nhà sư người nước Thiên Trúc (thường gọi là sư Bần) đến truyền đạo và tu hành tại chùa Hang Đồ Sơn từ thế kỉ thứ 2 trước công nguyên. Ngài cũng dựng một ngôi chùa ở núi Mẫu Sơn làm nơi thuyết pháp sau Ngài thị tịch tại chùa Hang và Chử Đồng Tử là đệ tử chân truyền đầu tiên của Ngài.
Năm 1930, Tuần phủ tỉnh Bắc Giang-Đặnh Quốc Giám xin được lô đất gần chùa đã phá núi để xây biệt thự và đục rộng cửa hang nhưng nghe nói bị thần tiên quở nên không giám làm nữa.
Nhận thức được chùa Hang là một di sản văn hóa vô cùng quí hiếm nên Ban quản lí chùa cùng nhân Phật tử địa phương và thập phương, đặc biệt với sự phát tâm vô quản ngại của thầy trụ trì đang tiếp tục bảo tồn, tôn tạo chùa nhằm gìn giữ di tích.
(*) Chủ Tịch Hội Khoa Học Lịch Sử Hải Phòng
