Chùa Bổ Đà là một trong những di tích lịch sử tiêu biểu của tỉnh Bắc Giang và là một trong những trung tâm Phật giáo của phái Trúc Lâm thời nhà Trần.
Tương truyền, chùa có từ đầu thời nhà Lý và được xây dựng lại vào thời Lê Trung hưng, dưới triều vua Lê Dụ Tông (1705-1728).
Chùa còn lưu giữ bộ kinh Phật cổ nhất Việt Nam được khắc trên gỗ thị. Bộ kinh được xếp trên 8 giá, mỗi giá có 4 tập sách kinh gồm 240 tấm ván gỗ hợp thành, tất cả có khoảng 2.000 tấm.
Trải qua gần 300 năm, bộ kinh hiện nay vẫn còn khá nguyên vẹn. Đặc biệt là những tấm gỗ thị dùng để khắc kinh đều rất bền, đẹp. Kinh được khắc nổi bằng chữ Hán, nét chữ tinh xảo, đến nay vẫn còn rất sắc, rõ nét.
Ở đây còn lưu giữ một di vật rất thú vị của nhà văn Nguyên Hồng tại chùa, đó là một bản chép tay những quy chế của nhà chùa hồi ông trốn đời đi tu.
Chùa Bổ Đà nằm dưới chân một đồi thông rất đẹp và u tịch, xung quanh là tường đất bao phủ, phía xa có núi sông bao bọc. Nhiều người vẫn gọi Bổ Đà là chùa đất bởi không gian trong chùa man mác một màu nâu của đất, từ bể nước, tường, gạch cũ rêu phong.
Kiến trúc chùa Bổ Đà có sự độc đáo và khác biệt so với các ngôi chùa truyền thống ở miền Bắc Việt Nam, đó là lối kiến trúc nội thông ngoại bế tạo vẻ u tịch, thanh vắng, linh thiêng. Với hệ thống kiến trúc 18 tòa ngang dãy dọc và gần một trăm gian liên hoàn, bố cục kiến trúc hài hòa được xây dựng bằng các vật liệu: gạch nung, ngói, tiểu sành, tường bao được làm bằng đất rất độc đáo.
Đặc biệt, chốn tổ Bổ Đà hiện còn một vườn tháp cổ, nơi tàng lưu xá lị, tro cốt nhục thân của hơn 1.400 vị tăng ni, với gần 100 ngôi tháp, vườn tháp chùa Bổ Đà được đánh giá là đẹp và lớn nhất Việt Nam, hiếm thấy nơi nào khác trên đất nước ta.
Khách hành hương muôn nơi về với chùa Bổ không khỏi ngỡ ngàng về muôn nét đặc sắc trong không gian kiến trúc và cảnh quan nơi đây. Có thể nói trừ những yếu tố mới sửa chữa hay mới bổ sung vào, còn lại, chùa Bổ đẹp nền nã đến từng chi tiết, từng cm2.
Ai đã từng có phúc lớn được ăn một bữa cơm trưa hè tại chùa Bổ, chỉ là cơm thôi, chan với nước vối tươi, ăn kèm với tương và cà nén dầm tương, rau muống luộc đánh dấm quả chay xanh thì muôn đời nhớ mãi.
Tương chùa Bổ Đà là ngon lành đệ nhất, không có tương ở đâu dưới gầm trời này có thể sánh được (!)
