Sáng 26/9/2012, tại chùa Phổ Quang, quận Tân Bình, diễn ra Đại hội Đại biểu Phật giáo Thành phố Hồ Chí Minh, nhiệm kỳ VIII.
Trước đó mấy ngày, cờ, phướng, pano, biểu ngữ giăng treo tứ phía nơi công cộng; từ chùa Vĩnh Nghiêm, Lăng cha Cả, hướng phi trường, đường Phổ Quang, khu vực mũi tàu công viên Hoàng văn Thụ…dẫn vào nhà truyền thống chùa Phổ Quang đường Huỳnh Lan Khanh – quận Tân Bình, phía sau quân khu 7 ( bộ Tổng tham mưu cũ), rộn rịp như một lễ hội truyền thống, nhưng thật ra, chỉ là đại hội thường kỳ của Phật giáo Thành phố!
Qua hình thức phô diễn, người ta cảm nhận có một Phật giáo đang nở hoa. Thật vậy, từ Nam chí Bắc, các cơ sở thờ tự tầm vóc vĩ mô hiện diện và phát triển hết sức bề thế. Trúc Lâm Yên Tử, Trúc Lâm Đà Lạt, Trúc Lâm Bạch Mã, và đang xây dựng một Trúc Lâm miền Tây Nam Bộ; chùa Bái Đính phía Bắc, chùa Đại Nam Bình Dương phía Nam, Nghệ An đang xây dựng ngôi chùa hàng trăm mẫu với kinh phí vài chục tỷ; một số tỉnh thành đang xây dựng với quy mô lớn, và vô số chùa tư có một phí tổn chưa thể quy định. Song song đó, số lượng tu sĩ cũng lạm phát đáng kể, số lượng không tương thích với chất lượng. Vì thế mà trong tham luận “ chuyên đề về Tăng sự” của PG Q.9 gọi là “hảo tâm xuất gia với lý tưởng giải thoát” rất ít mà “hoàn cảnh xuất gia” lại quá nhiều. Sự phát triển mặt nổi của Phật giáo trong nước hiện nay cho phép mọi người nghĩ rằng : được “quốc vương hộ trì”.
Đúng, thời đại nào bất cứ tôn giáo nào, kể cả Khổng nho, khi được quốc vương hộ trì đều có điều kiện trăm hoa đua nở. Nhưng hộ trì cũng tùy loại hộ trì, có những hộ trì mà Phật giáo được ăn sâu vào quần chúng, có những hộ trì mà Phật giáo đứng bên ngoài xã hội. Thời Đại Lý Trần, từ vua quan đến thứ dân đều ảnh hưởng một tinh thần đạo Phật nhân bản. Phật giáo trở thành mạch sống, máu huyết của dân tộc, là chất keo sơn đoàn kết xã hội chống là phương Bắc xâm lược, vì quốc vương không những có tâm với Phật mà còn có tu và thâm hiểu giáo lý, vì thế sự hộ trì không đi quá mức cần thiết, khoi6ng mê tín, không biến Phật giáo thành một bộ phận béo phì mất cân đối trong cơ thể xã hội. Cho dù là tôn giáo, một khi được ưu đãi quá mức cần thiết, sẽ như là cây kiểng quá nhiều phân bón, phát triển mất cân đối, biến thành dị dạng. Con người bồi dưỡng quá mức cũng sẽ béo phì đưa đến bệnh hoạn, đó là quy luật tất yếu về sự mất cân bằng trong phát triển cuộc sống.
Qua 6 nhiệm kỳ kể từ ngày thành lập GHPGVN từ 1982, mỗi năm đại hội đều nghe báo cáo tổng kết thành quả “vượt mức chỉ tiêu”, đều đưa kế hoạch cho năm năm tới; thế nhưng mỗi lần tổng kết đại hội, các đại biểu đều nghe những mặt tiêu cực của ngành Hoằng Pháp, ngành giáo dục, ngành Tăng sự, Từ Thiện xã hội…đều được các cơ sở báo động những bất cập trong nội bộ. Các tham luận đều có sáng kiến góp ý xây dựng, nhưng tất cả đâu cũng vào đó, hình như những đóng góp không được điều nghiên thực hiện, vì thế cái gọi là tổ chức Giáo Hội, vẫn là một cơ thể bất toại, sống nhờ bơm hơi tiếp sức từ những phương tiện ngoại hộ, đáng ra, thời gian trên 30 năm với một tổ chức thống nhất và được yểm trợ bởi quốc vương hộ trì, nếu là tôn giáo bạn, có lẽ họ đã trở thành quốc đạo, có thực chất, có tầm vóc. So với 11 năm sóng gió trước 1975, GHPGVNTN, vừa xây dựng cơ sở, vừa giáo dục đào tạo Tăng ni, vừa hướng dẫn quần chúng Phật tử, vừa đấu tranh cho hòa bình, thế mà chư tôn đức đã tạo nhiều dấu ấn cho giáo sử một thời. Tăng phong đạo cách của chư Tăng trong thời nhiễu nhương thuở ấy cũng không đáng báo động như ngày nay.
Chúng ta không quy kết cho trách nhiệm quốc vương hộ trì mà hãy nhìn lại khả năng điều hành của tổ chức. Ngay cả một văn bản hành chánh mà từ văn phòng Trung ương cho đến các Tỉnh thành quận huyện cũng chưa thực hiện đúng nguyên tắc, kể cả văn cú và nội dung mâu thuẩn lượm thượm.
Trong bản tham luận của Ban Từ Thiện-Xã hội THPG do HT T. Như Niệm, Phó Ban trị Sự THPGTP.HCM kiêm Phó ban Thường trực Ban TTXH TW.GH góp ý “Cần Thay đổi Tư duy Trong Công Tác Từ Thiện Xã Hội” cũng đã có nhiều trái nghịch: Trang 3 tờ rơi :”…TTXH PG cũng không thể chủ động ngay được mà phải chờ xin phép, chờ thông bạch của GH, rồi mời họp để tổ chức…” bị vướng vào thủ tục lề mề như thế, trang 4, lại bảo: “…một nguyên nhân dễ thấy là do cơ chế của chúng ta và do thói quen làm từ thiện không đầu không đũa (đuôi?), không quy về một mối, mạnh ai nấy làm. Dẫn đến tình trạng không tôn trọng tổ chức…” muốn tôn trọng tổ chức thì phải chấp nhận sự lề mề thôi!.
Cũng trang 4: “…năm 1997, Ban TTXH PG TP.HCM có lập Tuệ Tĩnh đường tại chùa Pháp Hoa( Phú Nhuận)”, do HT Như Niệm chủ quản đã”đào tạo 50 lương y có bằng cấp, sau khi tốt nghiệp, một số phục vụ tại Tuệ tĩnh đường, một vài người mở phòng khám riêng, một số đi làm việc khác. Tuệ Tĩnh đường sau một thời gian hoạt động đành phải “phá sản” vì người được giao quản lý lạm quyền, dẫn đến thất thoát. Và điều quan trọng, Tuệ tĩnh đường hoạt động không hiệu quả, đành phải nghỉ.”Thế nhưng, cách đó vài giòng, Ngài lại bảo: “Làm từ thiện hiện nay muốn hiệu quả thiết thực, có giá trị phải đồng thời có nhân lực đủ nghiệp vụ chuyên môn, biết hoạch định qua các dự án ngắn, trung và dài hạn một cách rõ ràng hiệu quả từng giai đoạn…” Những lương y trên có bằng cấp, có nghiệp vụ mà vẫn bị phá sản là sao?
Còn nhiều Tham luận của các quận huyện nội ngoại thành, cũng kêu ca, cũng góp ý, cũng quan tâm tiền đồ PG, cũng bấy nhiêu nhân sự với những bộ mặt cũ, với những khả năng hạn chế để trang điểm cho Đại hội PG TP, rồi, ngoài hình thức phô trương, ngoài báo cáo dông dài, ngoài chi phí tốn kém…rồi cũng đâu lại vào đó nằm chờ 5 năm nữa để tiếp tục trình diễn bài ca “không bao giờ quên”. TP đã vậy thì các tỉnh thành làm sao tránh khỏi vết xe cũ cho xong nhiệm vụ. Chính vì nội dung Phật chất thiếu sung mãn, rất ít hành giả hành trì, quần chúng rất ít thâm hiểu giáo lý, và quốc vương hộ trì chỉ là cách vun quén hậu thuẩn thì chắc chắn Phật giáo trở thành kẻ lạ đối với xã hội đang chật vật với kinh tế hàng ngày, và không lâu, cái tổ chức GH sẽ trở thành một đoàn thể trong những đoàn thể của xã hội mà không còn là tôn giáo hướng dẫn tâm linh cho dân tộc. Các chức sắc GH cũng chỉ là quan chức PG song hành với quan chức thế tục.
Tuy nhiên, vẫn còn có một số chùa đủ uy tín để Phật tử nương tựa, một số thầy chú trọng về giáo dục mà không nặng về phát triển cơ sở vật chất dù cơ sở đang xuống cấp, vẫn có một ít bậc chân tu…nhưng bấy nhiêu chưa đủ là miệng vành cứng cáp để giữ chiếc thúng khỏi xiêu vẹo.
Thà rằng Đại hội có thực chất để củng cố nội tình PG trong thầm lặng hơn là biến thành một lễ hội loãng màu giữa phố thị nhiều màu sắc hiện nay. Thêm một ít màu sắc trong các ngã đường dẫn vào Đại hội càng làm cho PG lạc loài giữa cuộc sống xô bồ, xuống cấp đạo đức mà người dân đang cần tôn giáo đóng góp hơn là trình diễn.
MINH MẪN
26/9/2012
