Đại lễ Phật đản – ngày Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đản sinh – không chỉ là sự kiện trọng đại trong đời sống tâm linh của Tăng Ni, Phật tử, mà còn là dịp thiêng liêng để tinh thần từ bi, trí tuệ và hòa bình của đạo Phật được lan tỏa đến cộng đồng xã hội. Tuy nhiên, nhiều năm qua, việc tổ chức Đại lễ Phật đản tại nhiều ngôi chùa trên cả nước vẫn còn giới hạn trong khuôn viên chùa, mang tính nội bộ, khép kín. Trong bối cảnh đó, cách tổ chức Phật đản tại chùa Bằng (Linh Tiên Tự, quận Hoàng Mai, Hà Nội) đã tạo nên một bước đột phá – vừa giữ gìn nghi lễ truyền thống trang nghiêm, vừa mở rộng không gian Phật sự đến từng ngõ phố, từng gia đình. Đây là một hình mẫu tổ chức cần được học hỏi và nhân rộng.
Hạn chế phổ biến trong tổ chức Phật đản tại các chùa
Thực tế cho thấy, tại nhiều địa phương, lễ Phật đản thường được tổ chức tương đối đơn giản trong khuôn viên chùa. Các hoạt động phổ biến bao gồm phát biểu hành chính, tụng kinh, lễ tắm Phật và đôi khi có thêm chương trình văn nghệ hoặc thuyết pháp. Dù những hoạt động này vẫn giữ được ý nghĩa tâm linh và nghi lễ cần thiết, nhưng chúng vẫn chủ yếu diễn ra trong phạm vi nội bộ, thiếu sự kết nối rộng rãi với cộng đồng cư dân bên ngoài. Kết quả là tinh thần của ngày lễ Phật đản – ngày kỷ niệm một bậc giác ngộ ra đời vì lợi ích chúng sinh – chưa được lan tỏa sâu rộng trong xã hội.
Chùa Bằng – khi lễ Phật đản bước ra khỏi cổng chùa
Chùa Bằng đã thể hiện một tư duy đột phá và sáng tạo trong việc tổ chức Đại lễ Phật đản. Thay vì bó hẹp trong khuôn viên chùa, chư Tăng và Phật tử nơi đây đã chủ động đưa không khí lễ hội đến từng ngõ phố, khu dân cư. Một số hoạt động nổi bật có thể kể đến như:
Tổ chức lễ Phật đản tại nhà văn hóa khu dân cư: Đây là bước đi quan trọng trong việc đưa Phật giáo đến gần với đời sống thế tục, giúp người dân không chỉ là “người xem” mà còn trở thành “người tham dự” và “người thực hành”.
Lễ Phật đản tại các cụm hộ gia đình: Những không gian nhỏ nhưng ấm cúng này tạo nên sự kết nối gần gũi, giúp tinh thần Phật đản len lỏi vào từng mái nhà, từng trái tim.
Lễ rước Phật thiêng liêng trên các tuyến phố: Một trong những điểm nhấn ấn tượng là lễ rước Phật quy mô lớn với sự tham gia đông đảo của Tăng Ni, Phật tử và người dân. Hình ảnh Đức Phật được cung nghinh qua các con phố không chỉ tạo nên một không gian văn hóa đặc sắc mà còn trở thành phương tiện truyền cảm hứng tâm linh cho cộng đồng.
Người dân lập bàn thờ, chào đón rước Phật: Có thể nói, sự hưởng ứng của người dân bằng việc lập bàn thờ, dâng hoa, thắp hương trước cửa nhà là minh chứng sống động cho sức lan tỏa mạnh mẽ của tinh thần Phật đản. Đây không còn là “lễ của chùa”, mà trở thành “lễ của dân”.
Lợi ích sâu rộng khi đưa lễ Phật đản đến với khu dân cư
Việc tổ chức lễ Phật đản tại khu dân cư và từng hộ gia đình mang lại nhiều lợi ích cả về tâm linh, văn hóa và xã hội:
Tăng cường kết nối giữa đạo và đời: Khi Phật giáo hiện diện trong đời sống thường nhật, các giá trị như từ bi, hỷ xả, khiêm cung và hòa ái được củng cố và lan tỏa trong cộng đồng.
Góp phần xây dựng nếp sống văn hóa, đạo đức: Hình ảnh bàn thờ trang nghiêm, lễ nghi tôn kính, và sự ứng xử hòa nhã trong ngày lễ góp phần xây dựng môi trường sống tích cực, an lành.
Khơi dậy niềm tự hào và ý thức cộng đồng: Lễ rước Phật với sự tham gia của người dân không chỉ tạo không khí lễ hội mà còn gắn kết cộng đồng, khơi dậy ý thức giữ gìn văn hóa truyền thống.
Giáo dục thế hệ trẻ: Các em nhỏ được chứng kiến, tham dự vào nghi lễ thiêng liêng sẽ dễ dàng thẩm thấu các giá trị đạo đức của Phật giáo một cách tự nhiên và bền vững.
Bài học từ mô hình của chùa Bằng
Các ngôi chùa trên cả nước hoàn toàn có thể học hỏi từ mô hình tổ chức của chùa Bằng với một số điểm cốt lõi:
Chủ động kết nối với chính quyền, khu dân cư: Sự phối hợp nhịp nhàng giữa nhà chùa và chính quyền, ban quản lý khu dân cư là điều kiện cần để triển khai các hoạt động quy mô cộng đồng.
Lấy người dân làm trung tâm: Chuyển đổi vai trò từ “người đến chùa xem lễ” thành “người tại nhà tham gia lễ” là bước đột phá giúp Phật giáo đi vào đời sống.
Đầu tư vào truyền thông, tổ chức: Một lễ rước Phật ấn tượng cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, từ việc chọn tuyến đường, thiết kế hình ảnh, âm thanh, trang trí đến huy động tình nguyện viên, truyền thông trên mạng xã hội.
Tinh thần mở rộng đạo pháp – không áp đặt: Việc tổ chức tại khu dân cư không nên mang tính cưỡng ép, mà phải dựa trên tinh thần chia sẻ, lan tỏa, và tôn trọng đa dạng tín ngưỡng.
—
Chùa Bằng (Linh Tiên Tự) đã không chỉ tổ chức một mùa Phật đản “hoành tráng”, mà quan trọng hơn là đã tạo ra một hình mẫu đầy cảm hứng – đưa tinh thần Phật đản từ nơi thờ tự đến từng mái nhà, từng con đường. Trong bối cảnh xã hội ngày càng cần những giá trị đạo đức, yêu thương và tỉnh thức, mô hình này cần được lan tỏa, học hỏi và nhân rộng. Bởi lẽ, khi Đức Phật được đón rước trong lòng cộng đồng, thì đạo Phật không còn là một tôn giáo xa vời, mà chính là hơi thở sống động trong cuộc đời này.
