Thời đại

Đạo Phật xuất hiện cách đây hơn 25 thế kỷ, trải qua bao cuộc thăng trầm của lịch sử, từng chịu đựng biết bao sự thử thách nghiệt ngã của thời gian, nhưng vẫn tồn tại cho đến ngày nay.

Triết học Phật giáo (PG) liệu có còn giá trị trong xã hội đương đại, trong tiến trình hiện đại hóa thế giới hay không ? Nếu có thì là những giá trị nào ? – Đây là những vấn đề cần giải đáp trong nghiên cứu triết học PG.

Theo quan điểm đạo Phật, sự khổ đau của các loài sinh vật không phải loài người do con người tạo ra phải được xác định là một vấn đề đạo đức. Một nguyên tắc như vậy đã được chấp nhận trong Hội Liên hiệp Quốc tế về Bảo vệ Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên (IUCN).

Chính vào những giai đoạn xáo trộn biến động như hiện nay, con người phân vân trước cuộc sống bao nhiêu thì nhu cầu xét lại gốc rễ nguồn căn làm cơ sở cho hành vi ứng xử của mình, của xã hội lại càng bức thiết bấy nhiêu.

Trong suốt hai thế kỷ vừa qua, càng ngày càng có nhiều người Tây Phương đã chuyển hướng tư tuởng sang Phật Giáo nhằm tìm ra một câu trả lời hữu l‎ý cho những cuộc khủng hoảng về xã hội và môi trường mà xã hội hiện đại đang phải đương đầu.

Đức Phật đã nói, “Trong chính thân thể cao hơn thước rưỡi này, cùng với tri giác và tư tưởng. Như Lai tuyên bố đây là thế gian (hữu hạn và khổ đau), nguồn gốc của thế gian (hữu hạn và khổ đau), sự chấm dứt thế gian (hữu hạn và khổ đau) và con đường dẫn đến sự chấm dứt thế gian (hữu hạn và khổ đau) ấy”.

Thống kê vào đầu thế kỷ XX, một cách chính xác là vào năm 1900, số người theo Phật giáo trên thế giới ngang hàng với toàn thể số người Ki-tô giáo, và hơn hẳn số người Hồi giáo. Nhưng ngày nay, một trăm năm sau, tức vào đầu thế kỷ XXI, số người Phật giáo chỉ trên dưới 400 triệu! Trong khi ấy có đến hai tỷ người chịu phép rửa tội, 1,3 tỷ người Hồi giáo và 830 triệu người Ấn Độ giáo. Phật giáo tụt xuống hàng thứ tư. Tại sao lại như thế?

Nhân loại đã trải qua nhiều giai đoạn tiến hoá, theo đó các thể chế nhà nước cũng được cải thiện và tiến bộ đáng kể qua từng giai đoạn lịch sử. Nhưng dù tiến bộ đến đâu thì mọi thể chế đều do con người tạo ra và do con người điều hành.

Chuyện một cô bé làm thuê trong một quán phở bị hành hạ bằng nhục hình suốt 14 năm trời giữa lòng Hà Nội còn xôn xao dư luận thì lại xảy ra chuyện một cậu bé lớp 6 vì bị tra hỏi chuyện trộm tiền đã uống thuốc rầy tự tử ở Ban Mê Thuột, rồi tiếp đến ngay chuyện gia đình bảo mẫu hành hạ các em nhỏ chỉ vài tuổi đầu.

Nếu thầy cô thật sự răn dạy các em xuất phát từ lòng yêu thương và trách nhiệm, ngọn roi kia nào có nghĩa gì? Một thiền sư khi cần cảnh giới các thiền sinh vẫn dùng hèo nhắc nhở nhưng có ai sinh lòng oán hận đâu?