Xem ra, những suy tư, lời nói, hành vi của từng cá thể là kết quả của quá trình chuyển hóa này, đi từ điểm xuất phát nhận chân điều thiện đến sự thăng hoa nó và cao hơn hết là sự chứng ngộ giải thoát mà dấu ấn tâm linh ghi nhận. Trong tác phẩm The Diamon Cutter, tác giả Geshe Michael Roach 1 đã làm hiển lộ “dấu ấn tâm linh” mà Tổ sư Long Thọ đã diễn dịch trong tác phẩm Chuỗi ngọc quý của mình như là cuộc hành trình về miền đất an lạc:
“Ta sẽ nói cho bạn nghe về những đức tính tốt đẹp
Của những người đi trên đường từ bi
Bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn
Thiền định, trí tuệ, từ bi, vân vân
Bố thí là cho đi những gì bạn có
Và trì giới là làm điều tốt cho người khác
Nhẫn nhục là nơi từ những cảm giác giận dữ
Và tinh tấn là niềm khiến tất cả điều thiện gia tăng
Thiền định là tập trung vào một điểm, thoát khỏi những ý nghĩ xấu.
Và trí tuệ quyết định những gì mà chân lý thật sự là
Từ bi là một loại trí tuệ cao vời
Được trộn lẫn sâu đậm một tình thương với mọi loài chúng sinh”
Và một bài kệ tiếp theo:
“Bố thí mang lại giàu sang, một thế giới phát sinh từ sự trì giới
Nhẫn nhục mang lại sắc đẹp, sự tối thắng phát sinh sự tinh tấn
Thiền định mang lại an bình và từ trí tuệ phát sinh giải thoát”.
Hay nói cách khác, dấu ấn tâm linh là nguyên nhân và kết quả của một chuỗi hành động khi tâm thức bạn được khai mở bằng sự tác ý, có ý thức qua sự vận hành của các chủng tử thiện lành. Cứ thế mà những hạt giống này đâm chồi nảy lộc ngay trong đời sống hàng ngày hay trong các đời sau mà dấu ấn tâm linh luôn luôn được làm cho hiển lộ. Từ đó, hành giả không chỉ an trú trong niềm hạnh phúc an lạc của sự tự do hành động chính mình mà còn ảnh hưởng đến sự tùy hỷ người khác, sau hết là tạo ra một nghiệp mới tốt lành cho mình và mọi người.
Hẳn chúng ta còn nhớ câu chuyện “Bán nghèo” mà Tôn giả Ca Chiên Diên đã khai mở tâm thức người đàn bà nô lệ với những khổ đau đang đè nặng lên thân phận đói nghèo. Chính Tôn giả đã khuyến cáo sự hủy diệt xác thân ngũ uẩn của bà chẳng đem lại lợi ích gì trong sự từ giã nghèo đói và khổ đau. Chỉ có cách bán đi sự nghèo khó trên đôi vai khắc khổ của bà cho Tôn giả mới đem lại sự giàu có và an vui. Phương pháp bán nghèo là sự thực hành bố thí. Trầm tư về pháp thoại giữa Tôn giả Ca Chiên Diên và người đàn bà nghèo khổ thì rõ:
-“Vậy bà hãy bán cái nghèo đi – Tôn giả nói:
– Cái nghèo đâu có bán được, ai lại dại dột mà đi mua cái nghèo? Bà trả lời.
– Nếu bà chịu bán, tôi sẵn sàng mua.
– Thôi đừng đùa, tội quá ông ơi!
– Tôi tu hành, đùa với bà có lợi ích gì? Tôi mua thật đấy. Cái nghèo có thể bán lắm chứ. Có điều người ta không biết cách bán! Phương pháp bán nghèo là bố thí.
– Mọi sự kiện trên đời đều có nguyên nhân của nó. Giàu là kết quả của sự tu bố thí, còn nghèo là vì quá keo kiệt. Vì thế thực hành bố thí là phương pháp bán nghèo duy nhất.
– Nhưng tôi nghèo rớt mồng tơi, có gì để bố thí cho ông. Cái vò trong tay là của chủ Bà là môn, tôi đâu có đem nó bố thí được. Lỡ tay làm bể đã bị ăn đòn, huống gì là đem bố thí cho người khác.
– Tôi đang khát nước. Vậy là bà có thể đem vò nước xuống sông múc nước bố thí cho tôi. Đó là cách thức tôi mua nghèo cho bà.
Nghe xong, bà liền đi múc nước bố thí và tỉnh ngộ. Nhờ Tôn giả Ca Chiên Diên chỉ dẫn, bà ta thường làm việc bố thí, ít ham muốn, biết vừa đủ, lòng được thoải mái và cuộc đời trở nên an lạc hơn trước” 2.
Như vậy, dấu ấn tâm linh đã làm hiện khởi những chủng tử thiện khi tâm thức của bạn khai mở. Cơ chế vận hành của tất cả hành động của bạn về thân, khẩu, ý thường chịu sự tác động của nghiệp. Chúng là vừa nhân vừa là quả nhưng ắt hẳn không phải là định mệnh. Tất cả việc làm, lời nói, suy nghĩ của cá nhân đã thực hiện trong quá khứ có thể ảnh hưởng đến đời sống hiện tại của họ. Tuy vậy, chúng ta có thể chế ngự, chuyển hóa đời sống hiện tại. Điều này mở ra một chân trời mới cho những ai muốn tung cánh bay lên từ một đời sống khổ đau đầy hệ lụy trước đó. Trong tinh thần ấy, đời sống sinh mệnh của cá thể hiện tại dự phần quyết định đời sống tương lai và tất nhiên sẽ góp phần bổ sung nhằm hoàn thiện nghiệp quả có nguyên nhân từ quá khứ.
Thế nên, “dấu ấn tâm linh” đóng vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống chuyển hóa tâm thức, thực nghiệm tâm linh của hành giả. Nó sẽ tạo ra những hạt giống mới tốt lành, hủy diệt đi những mầm sống nhiễm ô trong tạng thức. Từ đó, mảnh đất tâm linh làm hóa hiện một môi trường sống an lành, trổ đầy hương thơm quả ngọt cho đời.
Đừng tuyệt vọng về những nỗi đau vây bủa trong đời sống hiện tại như đói rách, nghèo khó, bệnh tật, áp bức hay bị phá sản trong kinh doanh, mất mát địa vị để rồi không tiếp nhận những nhân lành, hạt giống tốt được gieo vào tâm thức. Không nên biện hộ cho mình vì quá lao tâm tổn lực bận rộn công việc để sinh tồn mà không có đủ thời gian, điều kiện hay những phẩm chất cá nhân cần thiết để thực nghiệm tâm linh, duy trì đời sống nội tâm cần có. Chính bố thí và lòng khoan dung là bước chân đầu tiên của những miền đất an lành có môi trường sống sạch và xanh chứa đựng những hạt giống Ba la mật (bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định và trí tuệ). Như vậy, dù sống trong môi trường nào đi nữa, chúng ta vẫn là người có sức mạnh nội tại để nắm bắt và thực hiện những sự thực hạnh thâm sâu về đời sống tâm linh.
Từ đó, thiết lập sự bình an nội tại không chỉ riêng cho mình mà còn có tác động trực tiếp đến người khác. Những quy tắc, chuẩn mực, nếp sống không còn là vấn đề gì cả khi nếp sống đạo hạnh (trì giới) được gia trì một cách tự nhiên. Đấu tranh, cạnh tranh, lòng đố kỵ, ghen tức… được dập tắt khi lòng yêu thương được sinh khởi từ lòng bao dung ôm ấp tất cả để hóa giải (nhẫn nhục). Một tâm thức như thế sẽ làm mở toang cánh cửa vị kỷ thường khép chặt trong đời sống mỗi cá thể để đón nhận tự do và hạnh phúc từ muôn phía bởi các điều thiện chưa sinh làm cho sinh, điều thiện đã sinh thì làm cho tăng trưởng hơn nữa (tinh tấn). Chúng ta sẽ chuyên chú làm việc, ứng xử đối với mọi người trong một tâm thức ổn định, không còn có sự lo âu, sợ hãi và chấp thủ tự ngã. Trong sự bình an nội tại (thiền định), hành giả thực sự trút bỏ những lớp sương mù hư ảo của dục vọng từ bên ngoài gieo vào tâm thức. Nó sẽ trở nên thuần khiết thanh tịnh, tĩnh lặng để thấu đạt sự thật chân lý (trí tuệ). Nguồn sống vô biên tuôn chảy vào dòng đời sẽ làm hóa hiện những môi trường sống tốt đẹp an lành, được soi rọi bởi trái tim đầy yêu thương, khối óc thật sự hiểu biết, sáng tỏ và linh diệu vô cùng.
Trong xu hướng toàn cầu hóa, sự hiểu biết về nhau giữa các dân tộc, quốc gia, con người, về điều kiện sống, môi trường sống, phong tục tập quán, sự khó khăn về đói nghèo, thiên tai, bệnh tật… sẽ là những vòng tay nối kết thân thương thực thi hạnh nguyện vô ngã vị tha mà ai cũng có thể dự phần. Bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định, trí tuệ là những đức tính tốt đẹp, cao quý khi hành giả thực sự vận hành với một tâm thức bao la để tạo ra những dấu ấn tâm linh huyền diệu. Chỉ có thế thôi, một thế giới thiện phát sinh khắp nơi, sự bình an nội tại luôn có mặt, ánh sáng trí tuệ chiếu tỏ không ngừng trong ngôi nhà chung của nhân loại là trái đất, cũng đủ cho chúng ta hội nhập vào đời sống lý tưởng đầy hiện thực này.
1. Geshe Michael Roach, The Diamond Cutter, Doubleday Random House, New YorK, 2000, Bản dịch Trần Tuấn Mẫn.
2. Thích Minh Tuệ, Phật và Thánh chúng, Thành hội Phật giáo TP.Hồ Chí Minh, 1990.
