Phóng viên xin ghi lại nội dung trao đổi với Hòa thượng về kết quả cuộc gặp gỡ.
Trong chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam, ông Michael Orana, đại diện Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã đến gặp và trao đổi với tôi về một số vấn đề liên quan đến nhân quyền. Tất nhiên, trước đó ông cũng đã gặp gỡ và tiếp xúc với nhiều người, trong đó có nhiều nhà lãnh đạo các tôn giáo để tìm hiểu về tình hình nhân quyền tại Việt Nam và ông sẽ tiếp tục đi gặp nhiều người khác. Trọng tâm của buổi tiếp xúc xoay quanh 3 vấn đề mà ông Michael Orana đặt ra và tôi đã lần lượt trao đổi với ông từng vấn đề theo quan điểm cá nhân.
Thứ nhất, ông muốn biết tôi quan niệm thế nào về nhân quyền. Tôi đã trao đổi với ông Michael về quan niệm nhân quyền rất khác nhau giữa các quốc gia tùy theo từng quan điểm và nền văn hóa riêng. Quan điểm nhân quyền của Đông phương không thể giống của Tây phương, Âu không thể giống Á hay Phi… Vì thế, quan điểm về nhân quyền tùy thuộc vào từng quốc gia, khu vực.
Chẳng hạn, quan điểm nhân quyền về tự do tôn giáo giữa Hoa Kỳ và Việt Nam rất khác nhau. Ở Hoa Kỳ, người ta có thể thành lập bất cứ một tôn giáo hay giáo phái nào, mặc dù chính quyền không biết nó hoạt động có thật sự mang lại hiệu quả tích cực cho xã hội hay không. Vì thế, ở Hoa Kỳ có đến hàng ngàn, thậm chí hàng vạn các tổ chức tôn giáo, giáo phái.
Nhưng ở Việt Nam thì lại khác. Nhà nước công nhận GHPGVN là tổ chức Phật giáo duy nhất đại diện cho Tăng Ni và Phật tử trong và ngoài nước. GHPGVN là GH hợp nhất của các GH và các tổ chức Phật giáo trong cả nước. Nhà nước cũng công nhận thêm GH Công giáo VN trực thuộc Tòa thánh La Mã và các tổ chức tôn giáo khác như: Cao Đài, Hồi giáo, Hòa Hảo, Tin Lành, Tịnh độ Cư sĩ…
Các tôn giáo hoạt động theo khuôn khổ mà luật pháp quy định. Do vậy, các hoạt động vượt ra ngoài pháp luật thì sẽ chịu sự chế tài của pháp luật Nhà nước. Tôi nghĩ ở quốc gia nào cũng vậy, làm trái pháp luật sẽ chịu sự trừng phạt của pháp luật. Do đó, tôi đã trao đổi thẳng thắn với ông Michael rằng, không thể lấy quan điểm, tư tưởng của người phương Tây áp dụng cho người phương Đông, lấy quan điểm nhân quyền của Hoa Kỳ áp dụng cho người Việt Nam được mỗi quốc gia đều có quan điểm, chuẩn mực riêng.
Thứ hai, ông đặt vấn đề về việc tu sĩ hoạt động chính trị. Tôi đã trả lời luật nhà Phật cấm các thầy hoạt động chính trị. Các tu sĩ chỉ nên làm đúng chức trách là hướng dẫn tín đồ tu tập theo giáo pháp và tôn chỉ của tôn giáo mình. Tôi nhận thấy những cơ sở có người hoạt động chính trị thì thường ít có tín đồ tập trung nhiều. Ngược lại, những nơi không có người hoạt động chính trị thì tín đồ đến lễ bái, tu học rất đông. Vì tín đồ đến tự viện hay thánh đường là để tìm sự bình yên trong tâm hồn, thăng hoa tâm linh; chứ không phải họ đến để gánh thêm sự phiền muộn, sân si ngoài đời.
Vì vậy, tôi đã nói với ông Michael, quan điểm của riêng cá nhân tôi là tu sĩ không nên làm chính trị, chỉ nên là một nhà tu hành thật sự, làm nhiệm vụ hướng dẫn tín đồ tu học. Nếu quyền lợi của người dân hay tín đồ bị xâm phạm thì có những góp ý xây dựng với chính quyền để họ xem xét giải quyết thỏa đáng; chứ không nên kích động người dân chống lại chính quyền, vì như thế là phạm pháp.
Cuối cùng, ông hỏi tôi suy nghĩ như thế nào về vấn đề khiếu tố khiếu nại của người dân, đặc biệt có liên quan đến đất đai. Tôi đã trả lời rằng, việc khiếu tố khiếu nại thì ở đâu cũng có, vì đó là quyền lợi của người dân. Song khiếu nại phải theo đúng trình tự pháp luật và đúng bản chất sự việc. Nhà nước Việt Nam đang từng bước hoàn chỉnh các quy định về đất đai, vì vậy xung đột về quyền lợi là điều không tránh khỏi. Người dân đi khiếu nại là vì quyền lợi của họ bị xâm phạm. Đồng thời cũng có không ít người đã được giải quyết đúng theo quy định của pháp luật nhưng họ vẫn khiếu nại để đòi quyền lợi nhiều hơn.
Là nhà lãnh đạo tôn giáo trong địa hạt TP.HCM, tôi cũng có những hoạt động trao đổi với các bên. Nếu trường hợp các cán bộ làm sai hay quy định không phù hợp với thực tế địa phương, xâm phạm đến quyền lợi hợp pháp của người dân, tôi cũng gặp gỡ và trao đổi với các vị lãnh đạo TP để có cách tháo gỡ. Ngược lại, nếu chính sách quy định và cán bộ Nhà nước làm đúng, quyền lợi về đất đai của người dân đã được giải quyết thỏa đáng thì tôi khuyên họ không nên khiếu nại kéo dài. Bởi khi quyền lợi đã được giải quyết đúng chính sách, thỏa đáng mà còn cố tình kéo dài khiếu nại thì đó chính là cái sai.
Sau buổi trao đổi thẳng thắn, ông Michael cũng trình bày những quan điểm của Chính phủ Hoa Kỳ và của riêng cá nhân ông. Tôi đã nói với ông, chúng tôi rất đồng tình với những buổi gặp gỡ thế này. Đó chính là cơ hội để chúng ta có thể hiểu nhau hơn, thân thiện nhau hơn trong các hợp tác vì lợi ích của mỗi bên.
