Các nhà khảo cổ học thuộc Cục Khảo cổ Ấn Độ (ASI) mới đây đã tiến hành các cuộc khai quật bổ sung tại địa điểm Bảo tháp Kesariya, còn được gọi là Bảo tháp Tejpur Deora, ở bang Bihar, Ấn Độ. Những phát hiện gần đây của họ đã hé lộ một bệ tầng bổ sung nằm dưới mặt đất hiện tại, cho thấy bảo tháp này còn kỳ vĩ hơn những gì người ta từng nghĩ.
“Chúng tôi đã mở nhiều hố khai quật trên sườn và các bệ tầng phía đông của Bảo tháp Kesariya, làm lộ ra các đặc điểm kiến trúc như tường gạch, mương thoát nước mở và nền đất được nén chặt,” ASI chia sẻ mới đây trên mạng xã hội khi công bố phát hiện của họ. “Các cuộc khai quật ở phía tây bắc của bảo tháp chính đã phát hiện một phần con đường gạch hành lang bao quanh bên ngoài, kéo dài từ bắc xuống nam và có hình dạng lưỡi liềm. Một số đoạn của con đường đã bị mất một phần.”
Nằm cách thành phố Patna 110 km, thuộc huyện Đông Champaran của bang Bihar, Bảo tháp Kesariya là một di tích cổ được công nhận là bảo tháp Phật giáo cổ lớn nhất thế giới. Người ta tin rằng bảo tháp này được xây dựng bởi Hoàng đế Ashoka (trị vì từ năm 268 đến 232 TCN). Sừng sững giữa vùng đồng quê, bảo tháp tọa lạc tại thị trấn nhỏ Kesariya, nằm giữa hai địa điểm Phật giáo quan trọng là Vaishali và Kushinagar.
Theo truyền thống Phật giáo, Vaishali, thủ đô xưa của thị tộc Licchavi thuộc liên minh Vajji, là nơi Đức Phật thuyết giảng bài pháp cuối cùng trước khi nhập niết bàn tại Kushinagar. Không muốn rời xa Ngài, người Licchavi đã theo chân Đức Phật trên hành trình từ Vaishali đến Kushinagar. Đức Phật được cho là đã khuyên họ quay về và trao cho họ bát khất thực như một vật kỷ niệm. Vì vậy, Bảo tháp Kesariya được xác định là một paribhogika stupa, tức là bảo tháp lưu giữ các vật dụng cá nhân của Đức Phật.
Bảo tháp Kesariya có những nét tương đồng về kiến trúc với ngôi đền Phật giáo Borobudur ở Indonesia. Cả hai công trình đều có thiết kế hình mandala tròn, với các bệ tầng có tượng Phật trong các hốc. Bảo tháp Kesariya cũng được xây dựng trên đỉnh đồi, giống như Borobudur.
ASI phát hiện ra bảo tháp này vào năm 1998, và đã tiến hành các đợt khai quật tiếp theo vào năm 2018–2019, và một lần nữa vào năm 2024.
“Các cuộc khai quật gần đây cho thấy có một tầng bệ bổ sung nằm dưới mặt đất hiện tại, điều này sẽ làm tăng kích thước ước tính của bảo tháp,” các quan chức ASI cho biết.
Nổi tiếng với kiến trúc tráng lệ, Bảo tháp Kesariya cao 31 mét, có đường kính chân đế là 122 mét, với thiết kế hình tròn gồm nhiều bệ tầng. Có ít nhất bảy tầng tròn. Một tháp gạch đặc, được cho là cao từ 24–27 mét, từng nằm trên phần trên cùng của các nền gạch hình đa giác.
Theo tờ The New Indian Express, Bảo tháp Kesariya cao khoảng 37 mét trước trận động đất năm 1934 ở Bihar. Các báo cáo của ASI cho biết rằng vào thời kỳ Phật giáo phát triển mạnh ở Ấn Độ, bảo tháp này từng cao khoảng 43 mét.
“Hiện tại, bảo tháp có sáu tầng bệ nhìn thấy được trên mặt đất,” các quan chức ASI nói. “Mỗi tầng có một loạt các ô phòng, và toàn bộ công trình được đỉnh bởi một trống trụ hình trụ bằng gạch đặc. Các cuộc khai quật gần đây cho thấy có thể có một tầng bổ sung nằm bên dưới mặt đất hiện tại, điều này sẽ làm tăng kích thước ước lượng của bảo tháp.
“Ô phòng ở góc phía bắc có phần dưới của một tượng Phật ngồi bằng vữa đặt dọc theo bức tường trung tâm,” các quan chức cho biết thêm.
“Ô phòng trung tâm có một tượng Phật nhỏ bằng vữa đang ngồi (chỉ còn phần dưới) dọc theo bức tường bên phải. Các cuộc khai quật ở phía tây bắc của bảo tháp chính đã phát hiện một phần con đường hành lang gạch bao quanh bên ngoài, kéo dài từ bắc xuống nam và có hình dạng lưỡi liềm. Một số đoạn của con đường đã bị mất một phần,” họ nhận định.
Thủ hiến bang Bihar, ông Nithish Kumar, đã đến thăm bảo tháp vào tháng 12 năm 2003 và khởi xướng một sáng kiến nhằm quảng bá nơi này như một điểm du lịch. Ông Kumar đã khánh thành một nhà hàng, một nhà khách tám phòng, và một trung tâm du lịch cùng nhiều tiện ích khác dành cho du khách. Ông cũng đặt viên đá đầu tiên cho dự án xây dựng một cụm mô hình thu nhỏ các địa danh nổi tiếng của Bihar, trong đó có một mô hình bảo tháp mô phỏng phần cấu trúc đã sụp đổ.
