Bắt nạt là một trải nghiệm phổ biến mà hầu như ai cũng từng trải qua. Chắc chắn mỗi người trong chúng ta đều có thể nhớ lần đầu tiên bị ai đó “chèn ép” – bằng lời nói, cảm xúc hay hành động thể chất. Tôi không thể quên David Smith Khi học lớp tám, cậu ta gọi tôi là “môi đen” từ cửa sổ xe buýt. Tôi cảm thấy rất tổn thương. Đó là lần đầu tiên tôi trải nghiệm cảm giác bị ai đó công khai bắt nạt và cố gắng tước đi sức mạnh của mình.
Câu Chuyện Vẫn Tiếp Diễn
Như chúng ta đều biết, trẻ em ngày nay vẫn tiếp tục phải đối mặt với những kẻ bắt nạt – từ các tin nhắn điện tử đến việc gọi tên, trêu chọc và dùng chiến thuật đe dọa. Không thiếu những lý do để dán nhãn ai đó là khác biệt, yếu đuối hay “kém cỏi” để một người nào đó có thể cảm thấy một chút hưng phấn do quyền lực sai lệch mang lại.
Nhưng với vai trò là những bậc cha mẹ tích cực, chúng ta nên làm gì? Làm sao để giải thích khái niệm bắt nạt cho một đứa trẻ nhỏ? Làm sao để giúp con hiểu được sự thật và cảm thấy đủ mạnh mẽ để vượt qua trải nghiệm phổ biến này một cách an toàn, kiên cường và vững vàng từ bên trong?
Đạo Phật Nói Gì?
Tháng trước, tôi làm việc với Erin (7 tuổi), bé bị một bạn học tên Sam bắt nạt hằng ngày ở trường. Phản ứng của Erin là khóc. Con bé không biết làm gì khác vì những lời nói đó làm tổn thương cảm xúc của nó – thế thôi. Erin không thể nhìn hoặc nghĩ xa hơn cảm xúc của mình, cho đến khi tôi hướng dẫn bé làm những điều sau:
– “Nhìn thấy” sự khổ đau – Erin kể với tôi về hoàn cảnh gia đình của Sam. Bố cậu bé đang ở tù và cuộc sống ở nhà rất khó khăn. Sau đó, tôi hỏi Erin nghĩ gì về hoàn cảnh đó, bé trả lời: “Ừm, chắc là cuộc sống của Sam rất khó khăn và cậu ấy không hạnh phúc.” Khoảnh khắc “nhận ra” này là cánh cửa giúp Erin phát triển lòng từ bi đối với Sam và hoàn cảnh của cậu – dù chỉ một chút.
– Tự bảo vệ bản thân – Erin bị gọi bằng những cái tên khiến bé tổn thương, nhưng rõ ràng bé không bị đe dọa về thể chất. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng như vậy. Trẻ cần được học cách tránh các “tình huống bắt nạt” nếu có thể – ví dụ như không ở một mình ở hành lang, sân trường hoặc căn tin.
– Dùng phương châm (mantra) – Dạy trẻ sử dụng những câu khẳng định để nhấn mạnh sức mạnh nội tại khiến trẻ “không còn hấp dẫn với kẻ bắt nạt”, vì chúng không còn yếu đuối (tức là không còn là mục tiêu dễ dàng). Điều này cũng âm thầm giúp tăng cường sự tự tin của trẻ. Erin thích lặp đi lặp lại câu: “Mình mạnh mẽ.” Cùng với kỹ thuật hít thở tôi đã dạy, bé nhanh chóng cảm thấy bình tĩnh một cách chủ động.
– Thực hành lòng tốt – Erin nhận ra rằng khi bé tử tế với Sam, cậu ta không còn muốn trêu chọc hay bắt nạt nữa. Những kẻ bắt nạt thường chọn những bạn nhạy cảm, im lặng hoặc “dễ bị tổn thương” để nhanh chóng cảm thấy mạnh mẽ và có quyền lực (giả tạo). Khi Erin kết bạn với Sam, cậu ấy khó có thể “xa lánh” bé – Erin trở thành một con người thực sự với cảm xúc. Lòng tốt đã giúp hóa giải tình huống bắt nạt này.
– Cắt đứt – Thành thật mà nói, lòng tốt không thể giải quyết mọi vấn đề. Đôi khi những kẻ bắt nạt lớn tuổi trở nên nguy hiểm, hung hăng và bạo lực – lúc đó trẻ cần học cách rời khỏi tình huống đó. Trong đạo Phật, điều này gọi là “cắt đứt” – học cách cắt đứt những tình huống, cảm xúc hoặc phản ứng tiêu cực (như gian lận, trộm cắp, nói dối) có thể gây hại cho bản thân. Nghĩa là dạy trẻ không phản ứng, mà thay vào đó hãy bước đi.
5 gợi ý trên đến từ triết lý đạo Phật, khuyến khích:
– Tuệ giác (nhìn thấy sự khổ đau),
– Bảo vệ sự sống (bảo vệ bản thân),
– Chánh ngữ (dùng thần chú/khẳng định tích cực),
– Từ bi (thực hành lòng tốt),
– Tự kỷ luật (cắt đứt) khi đối xử với người khác.
Những gợi ý này đặc biệt phù hợp để hướng dẫn trẻ nhỏ (từ 3 đến 8 tuổi) bắt đầu hiểu và xử lý trải nghiệm bị bắt nạt mà vẫn giữ vững sức khỏe cảm xúc. Đây là liều thuốc phòng ngừa. Và tất nhiên, nếu có dấu hiệu trẻ có thể gây hại cho bản thân hoặc người khác – cần có hành động nghiêm túc ngay lập tức.
Tăng Cường Nội Lực Cho Trẻ
Dạy trẻ biết “nhìn thấy” bắt nạt như một biểu hiện của sự khổ đau là một điều sâu sắc. Nó dạy trẻ rằng kẻ bắt nạt đang đau khổ, giận dữ và cần lòng từ bi của chúng ta hơn là sự chỉ trích.
Tôi cũng tin rằng, cách duy nhất để “đảo ngược” vấn nạn bắt nạt trong trường học là thay đổi cách chúng ta nhìn nhận kẻ bắt nạt, huấn luyện trẻ từ sớm bằng các công cụ sức khỏe cảm xúc, đồng thời cung cấp cho những kẻ bắt nạt một “lối thoát” – nếu họ sẵn lòng, có thể và sẵn sàng thay đổi cách nghĩ cũng như hành vi (ví dụ: các chương trình can thiệp cho kẻ bắt nạt).
Đừng quên: Không ai sinh ra đã muốn làm kẻ bắt nạt. Họ học điều đó. Và họ cũng có thể học để từ bỏ nó. Trong lúc đó, lời khuyên của tôi là chúng ta hãy tiếp tục nuôi dưỡng và tăng cường sức mạnh nội tại cho con em mình – từ bên trong.
Maureen Healy
