Này các Tỷ kheo, người có trí ở đời không chấp nhận sắc, thọ, tưởng, hành và thức là thường còn, không chụ sự biến hoại, thời Ta cũng nói là không.
Này các Tỷ kheo, đây là cái gì người có trí ở đời chấp nhận là không, Ta cũng nói là không.
Này các Tỷ kheo, người có trí ở đời chấp nhận sắc, thọ, tưởng, hành và thức là vô thường, chịu sự biến hoại, thời Ta cùng nói là có vậy.
Này các Tỷ kheo, đây là cái gì người có trí ở đời chấp nhận là có, Ta cũng nói là có.
Ở trong đời, này các Tỷ kheo, có thế pháp. Thế pháp ấy Như Lai hòan toàn chứng ngộ. Sau khi hoàn toàn chứng ngộ, Như Lai tuyên bố thuyết giảng, trình bày, xác chứng, khai thị.
Sắc thọ tưởng hành và thức, này các Tỷ kheo, là thế pháp, Thế pháp ấy Như Lai hòan toàn chứng ngộ. Sau khi hoàn toàn chứng ngộ, Như Lai tuyên bố, thuyết giảng, trình bày, xác chứng, khai thị. Và những ai, khi Như Lai tuyên bố, thuyết giảng, trình bày, xác chứng, khai thị như vậy, vẫn không biết, không thấy, với người ấy, Ta xem là phàm phu, mù lòa, không có mắt.
LỜI BÀN:
Thế Tôn tuyên thuyết giáo pháp dựa trên nền tảng tuệ giác mà Ngài đã chững ngộ. Vì thế, giải pháp không phải là sản phẩm và tư duy, thiên về luận lý như một học thuyết mà đơn thuần chỉ là con đường vượt thoát khoỏ đau, là trải nghiệm cảu người đã đi qua và đã chứng đạt.
Với tuệ giác giải thoát, vạn pháp đều bị chi phối bởi vô thường, là khổ và hoàn toàn vô ngã. Đó là một sự thật khách quan, là cái thấy biết và chứng tri cảu Bậc Giác ngộ về các pháp. Vì thế, khi tuyên thuyết có và không, Thế Tôn vẫn giữ một lập trường duy nhất là năm uẩn đều không, vô thường và vô ngã.
Tất nhiên, đối với những ai đã từng chấp nhận và một tự ngã, cái tôi hay linh tồn trường cửu, bất biến thì tuyên bố về sự thật vô ngã của Thế Tôn quả là sấm sét. Nhưng không phải ai cũng có đủ duyên lành để có thể mở to đôi mắt trần thế nhìn thằng vào sự thật, thấy rõ sự vận động tương tục không gián đoạn và tính chất duyên sinh của năm uẩn. Vì thế, ngoài những bậc trí còn lại đa phần chúng ta tuy có mắt mà như mù.
Có và không chỉ là thế pháp, vì thuận theo thế gian trong sự thật tuơng đối Thế Tôn có thể nói có và không nhưng cốt tủy của sự chứng trị vẫn là các pháp đều KHÔNG. Vì thế, thiền quán về duyên sinh, vô ngã để thành tựu tuệ giác giải thoát chính là thực hành theo lời Phật dạy.
