Trong bối cảnh kinh doanh đầy biến động, bất định, phức tạp và mơ hồ (VUCA) hiện nay, tầm nhìn và sứ mệnh thường bị xem nhẹ như những thủ tục hình thức—chỉ là những dòng chữ được treo trên tường văn phòng hoặc đăng trên website công ty. Tuy nhiên, trong bản chất sâu xa, tầm nhìn và sứ mệnh không chỉ là lời tuyên bố đầy tham vọng mà còn là kim chỉ nam đạo đức, nguyên tắc dẫn đường và cam kết với thế giới.
Trong tư tưởng Phật giáo, đặc biệt là qua các giáo lý về chánh niệm, từ bi và tương tức của các bậc thầy hiện đại như Thiền sư Thích Nhất Hạnh, ta có thể tìm thấy những tuệ giác sâu sắc giúp định hình lại cách chúng ta hiểu và xây dựng tầm nhìn và sứ mệnh. Dưới lăng kính chánh niệm, tầm nhìn và sứ mệnh có thể trở thành những lời nguyện thiêng liêng—được nuôi dưỡng bằng lòng từ bi, mục đích cao đẹp và sự nhận thức sâu sắc về tính tương tức.
Tái Định Nghĩa Tầm Nhìn và Sứ Mệnh Dưới Ánh Sáng Phật Pháp
Tầm Nhìn như Tâm Bồ Đề
Trong Phật giáo, tầm nhìn có thể ví như Bồ đề tâm—tâm nguyện giác ngộ vì lợi ích của tất cả chúng sinh. Một tầm nhìn doanh nghiệp được khơi nguồn từ tinh thần này sẽ vượt lên trên những mục tiêu về lợi nhuận hay vị trí trên thị trường. Nó trở thành ánh sáng dẫn đường cho một thế giới tốt đẹp hơn, được sinh ra từ sự thức tỉnh tập thể.
Tầm nhìn, theo nghĩa này, không chỉ là điểm đến mà còn là hình ảnh về con người mà chúng ta muốn trở thành—với tư cách là một doanh nghiệp, một cộng đồng và một phần trong hệ sinh thái lớn hơn. Nó đặt ra những câu hỏi như:
Chúng ta khao khát đóng góp điều gì cho sự thịnh vượng của cuộc sống?
Tương lai nào chúng ta muốn cùng nhau kiến tạo—không chỉ cho cổ đông mà còn cho xã hội và trái đất?
Thiền sư Thích Nhất Hạnh từng nói: “Bụt tiếp theo có thể là một tăng thân, một cộng đồng.” Điều này gợi mở rằng tầm nhìn chung, dựa trên giá trị đạo đức và từ bi, có sức mạnh lớn hơn nhiều so với giấc mơ cá nhân của một nhà lãnh đạo. Tầm nhìn trở thành một lời nguyện chung—một con đường cùng nhau bước đi với sự tỉnh thức và trái tim rộng mở.
Sứ Mệnh như Chánh Nghiệp
Trong Bát Chánh Đạo, Chánh nghiệp là hành động đúng đắn—không gây hại, đem lại lợi lạc. Một sứ mệnh được xây dựng dựa trên nguyên tắc này không đơn thuần là danh sách công việc hay chỉ số KPIs. Nó trở thành một cam kết thiêng liêng—thực hành đạo đức trong từng hành động cụ thể ở hiện tại.
Sứ mệnh là cách mà doanh nghiệp hiện thực hóa tầm nhìn trong đời sống hằng ngày. Là phần “làm” đi đôi với phần “là”. Khi được thực hiện với chánh niệm, sứ mệnh không tách rời hành động khỏi tâm ý mà kết nối chúng một cách hài hòa. Những câu hỏi có thể được đặt ra là:
Những hành động nào phù hợp với giá trị cốt lõi nhất của chúng ta?
Chúng ta có thể phục vụ thế giới như thế nào, đồng thời tôn trọng nhân viên, khách hàng và môi trường?
Công việc nào giúp con người bớt khổ, phát triển hơn, và cảm thấy được kết nối?
Khi sứ mệnh được nuôi dưỡng bằng lòng từ bi, ta không khai thác mà nâng đỡ. Ta không cạnh tranh huỷ diệt mà hợp tác sáng tạo. Sứ mệnh trở thành một con đường tâm linh dấn thân—một phương tiện của phục vụ từ bi.
Nguyên Lý Tương Tức: Vượt Qua Cảm Giác Tách Biệt
Một trong những tuệ giác sâu sắc nhất của Phật giáo là Tương tức—sự hiểu biết rằng không có gì tồn tại độc lập. Mỗi con người, vật thể hay hiện tượng đều là sự kết tinh của vô vàn duyên khởi.
Trong ngữ cảnh doanh nghiệp, điều này tái định nghĩa “công ty” không phải là một thực thể khép kín mà là một hệ sinh thái tương tức, kết nối mật thiết với nhân viên, khách hàng, nhà cung ứng, cộng đồng, môi trường và cả các thế hệ tương lai.
Khi cái thấy này được thấm nhuần, tầm nhìn và sứ mệnh sẽ tự nhiên thay đổi:
Từ thống trị sang nuôi dưỡng: Doanh nghiệp không “thống lĩnh thị trường” mà chăm sóc khu vườn các mối quan hệ.
Từ cá nhân chủ nghĩa sang cộng sinh: Thành công không chỉ là “của chúng ta” mà là kết quả của mạng lưới hỗ trợ—cả hữu hình lẫn vô hình.
Từ khai thác sang tái tạo: Thay vì lấy đi từ thế giới, ta trả lại, hàn gắn và hồi phục.
Tương tức mời gọi ta mở rộng cảm thức trách nhiệm đến mọi bên liên quan—cả con người và phi nhân loại. Một tầm nhìn và sứ mệnh có chánh niệm do đó cần cân nhắc không chỉ mục tiêu quý này mà còn hậu quả dài lâu và mối quan hệ vô hình mà ta đang tham gia.
Vai Trò của Chánh Niệm trong Quá Trình Xây dựng Tầm Nhìn và Sứ Mệnh
Phật giáo dạy rằng chánh niệm là cánh cửa dẫn đến tuệ giác. Khi được ứng dụng vào lãnh đạo và chiến lược, chánh niệm giúp ta lắng lại, quay về trung tâm, và lắng nghe sâu sắc.
Khi lãnh đạo và đội ngũ xây dựng tầm nhìn và sứ mệnh từ nơi chánh niệm, mọi thứ sẽ chuyển hóa:
Hiện diện thay vì biểu diễn: Ta không còn cố gắng tạo ra khẩu hiệu hoàn hảo mà tìm cách thể hiện mục đích chân thật.
Lắng nghe thay vì áp đặt: Ta lắng nghe nỗi khổ của khách hàng, sự im lặng của trái đất, tiếng nói của thế hệ tương lai.
Chân thật thay vì phô trương: Ta ngừng hỏi “nghe có ấn tượng không?” và bắt đầu hỏi: “Điều này có đúng với tâm mình không? Điều này có nuôi dưỡng sự sống không?”
Chánh niệm giúp ta đối diện với những sự thật khó chịu—như vai trò của công ty trong việc gây hại, tạo bất công hay huỷ hoại môi trường. Nhưng nó cũng mở ra cánh cửa cho sự chuyển hóa, đổi mới và chữa lành thật sự.
Một quá trình xây dựng tầm nhìn và sứ mệnh có chánh niệm bao gồm thiền tập, đối thoại, lắng nghe sâu, kể chuyện và thậm chí cả nghi lễ. Nó trở thành một hành trình tâm linh, không phải một bài tập marketing.
Từ Bi như Một Sức Mạnh Chiến Lược
Trong văn hoá kinh doanh phương Tây, lòng từ bi thường bị coi là yếu mềm. Nhưng Phật pháp cho thấy rằng Từ bi (karuṇā) là một sức mạnh sâu thẳm—có khả năng phá vỡ chu kỳ gây hại, làm mềm những hệ thống khô cứng, và mang lại sự sáng suốt cho những quyết định phức tạp.
Một doanh nghiệp có sứ mệnh từ bi sẽ:
Tạo ra môi trường làm việc an toàn tâm lý, nơi con người có thể phát triển mà không sợ hãi.
Thiết kế sản phẩm và dịch vụ thực sự phục vụ, không thao túng.
Xây dựng các mối quan hệ dựa trên phẩm giá, không bóc lột.
Tham gia vào công việc công bằng xã hội, giúp nâng đỡ người yếu thế và chữa lành bất công hệ thống.
Từ bi không mâu thuẫn với chiến lược—nó là linh hồn của chiến lược khôn ngoan. Những doanh nghiệp thành công trong thế kỷ 21 không phải là những công ty phát triển nhanh nhất, mà là những công ty có cội rễ sâu nhất—vào nhân loại, thiên nhiên và đạo đức.
Một Mô Hình Xây dựng Tầm Nhìn và Sứ Mệnh với Trái Tim Chánh Niệm
Dưới đây là quy trình gợi ý, mang tinh thần Phật giáo, để xây dựng tầm nhìn và sứ mệnh doanh nghiệp:
1. Dừng lại và thở
Bắt đầu bằng sự im lặng. Thực tập thiền để lắng dịu tâm. Kết nối với hơi thở, thân thể và trái tim. Tạo không gian cho tuệ giác khởi sinh.
2. Quán chiếu về tương tức
Viết nhật ký hoặc thảo luận những câu hỏi như:
Chúng ta đang kết nối với ai?
Cuộc sống của ai bị ảnh hưởng bởi chúng ta—trực tiếp và gián tiếp?
Trái đất đang cần gì ở ta?
Thế hệ tương lai cần gì từ ta?
3. Chạm vào khổ đau và niềm vui
Bằng chánh niệm từ bi, ta nhìn sâu vào:
Những khổ đau nào ta có thể giảm bớt?
Những niềm vui, sự chữa lành nào ta có thể trao tặng?
4. Viết lời nguyện
Tầm nhìn là lời nguyện cho tương lai. Sứ mệnh là lời nguyện cho hiện tại. Mời mọi thành viên tham gia viết ra những lời nguyện này bằng ngôn ngữ mang tinh thần:
Mục đích
Từ bi
Tương tức
Rõ ràng
Cam kết
5. Sống với những lời nguyện ấy
Quay lại với chúng thường xuyên trong các cuộc họp, đào tạo và hoạch định. Để chúng hướng dẫn mọi quyết định. Thực hiện chúng qua chính sách, sản phẩm, quan hệ. Để chúng phát triển theo thời gian và trí tuệ.
Hướng Tới Một Đạo Doanh Nghiệp Mới
Trong thời đại khủng hoảng khí hậu, phân mảnh xã hội và kiệt sức diện rộng, sự hiện diện của những doanh nghiệp chánh niệm và từ bi không còn là tùy chọn—mà là cấp thiết. Đạo Phật không chỉ đưa tới sự giải thoát cá nhân mà còn là một con đường đạo cho đời sống kinh tế của chúng ta.
Xây dựng tầm nhìn và sứ mệnh với trái tim chánh niệm là khôi phục lại vai trò thiêng liêng của doanh nghiệp như một lực lượng tạo ra điều tốt lành. Đó là tái định nghĩa chiến lược như sự phục vụ, khát vọng như sự thức tỉnh, và lãnh đạo như sự chăm sóc.
Vậy nên, hãy để tầm nhìn được viết ra không từ bản ngã, mà từ sự rỗng rang. Hãy để sứ mệnh được đặt nền không trên sợ hãi hay tham lam, mà trên tình yêu và hiểu biết. Khi đó, chúng ta có thể cùng nhau tạo dựng một thế giới nơi doanh nghiệp không còn là chiến trường mà là tăng thân—một nơi của tu tập sâu sắc, mục đích chung và lòng từ vô lượng.
