Nhưng khi bạn thực hành từ bỏ sự bám víu vào một mối quan hệ, khi bạn ngưng việc giữ chặt, bám víu lấy cuộc sống này hay tới cuộc sống trong tương lai và tới cả niềm vui giả tạm nơi cuộc đời này, khi bạn vun trồng tình yêu thương và nhận thức về tính không của tất cả các hiện tượng, bạn sẽ có tự do.
Khi bạn làm được điều đó, không có nhà tù nào có thể thực sự nắm giữ được bạn.
Nếu bạn không đánh tan những ảo tưởng của chính mình thì chẳng có chiến thắng nào là chân thật. Nhân tố tạo nên vòng luân hồi chính là sự u mê.
Tâm của ta tạo ra vấn đề khi chúng ta tin điều gì đó là không thật, điều gì đó là đối lập với hiện thực. Khi những mong đợi của chúng ta, điều có thể trái ngược hẳn với hiện thực không được đáp ứng, một hiện tượng trung tính lại thành ra một vấn đề.
Nơi nào có ảo tưởng, nơi đó có thể tìm thấy sự thật, bằng cách nhìn nhận ra đó là sự ảo tưởng. (Phiền não tức Bồ đề – Người dịch )
Hãy nhìn sâu vào sự thật của ngã, của hành động, của sự vật, năng lượng, kẻ thù, người lạ, thân thể của bạn, tài sản, bạn bè và cả những người thân nữa. Tất cả những hiện tượng này đều phù du về bản chất, đổi thay trong mỗi giây phút vì những nguyên nhân và điều kiện khác nhau. Không chỉ vậy, tất cả những điều này còn có thể đi đến chỗ kết thúc, hoại diệt bất cứ lúc nào. Đây là bản chất của mọi sự vật hiện tượng.
Tuy thế, trong khi những sự việc đó về bản chất đều phù du, nhất thời, chúng ta lại nhìn nhận mọi việc như là vĩnh cửu. Chúng ta thấy đó là một người bạn vĩnh cửu, một cơ thể khoẻ mạnh mãi mãi, một năng lượng tràn đầy lâu dài, việc sở hữu tài sản, cuộc sống và trí tuệ mãi mãi.
Chúng ta đã tưởng lầm những thứ tạm thời thành những thứ vĩnh viễn. Đó chính là vấn đề cốt lõi, cơ bản nhất.
Nơi nào có khổ đau, nơi đó có thể tìm thấy phúc lạc bằng cách lựa chọn trải nghiệm nó vì tất cả chúng sinh.
Với một nhận thức sai lầm về tính thường hằng và sự tồn tại thật sự, chúng ta nhìn nhận mọi sự như là thường hằng và tồn tại mãi, rồi tin vào những ảo tưởng này – đó chính là bản chất của vô minh. Sự vật chẳng thể tồn tại độc lập mà dựa vào những nguyên nhân và điều kiện nhất định. Ngay cả vô minh cũng chẳng độc lập, nó cũng là kết quả của một quá trình.
Tin vào những ảo tưởng của chính mình là nền tảng của mọi suy nghĩ, lời nói và hành động tác hại.
Khi một cái bàn được phủ lên bằng tấm khăn trải bàn, chúng ta chẳng thể nào nhìn thấy loại vật liệu gì làm nên cái bàn cả. Cũng giống như vậy, những ảo tưởng phủ lên một tập hợp những nguyên nhân và điều kiện mà chúng ta gọi tên là “tôi” – cơ thể và tâm. Tin vào những ảo tưởng, danh hiệu của chính mình, chúng ta không thể nào nhìn thấy bản chất của ngã.
Vô minh sẽ không phải là điều các nhà khoa học gọi là “bản năng”. Vô minh cũng không phải đột nhiên được sinh ra từ chính nó mà nó là điều mà chúng ta tạo ra. Chúng ta tạo ra vô minh mỗi khi chúng ta tin vào vẻ bề ngoài của mọi vật như tồn tại tự thân, chứ không phải chỉ là sự vật đó được mang tên gọi gì. Vô minh này là điều cơ bản của mọi ảo tưởng, của tất cả nghiệp và của mỗi khổ đau.
Khái niệm sự tồn tại thực sự là hoàn toàn không cần thiết.
Đây là điểm quan trọng: Ý nghĩ về tên gọi “tôi” dựa trên các thành phần của nó không chỉ là vô minh mà còn là nguồn gốc của luân hồi. Ý nghĩ này thì không “sai”. Khi tôi xuất hiện với bạn, điều này dường như là một sự tồn tại chân thật tự thân, hoàn toàn trái ngược hẳn với việc bị gán cho, bị đặt tên.
Nhưng tâm thức mà từ đó tôi tồn tại vẫn không phải là nguồn gốc của luân hồi. Nguồn gốc của luân hồi là ý nghĩ tin rằng: “cái Tôi thực sự xuất hiện trước tôi này là thật”. Đây là khái niệm về sự tồn tại chân thật và đây mới chính là nguồn gốc của luân hồi. Đó chính là nơi chứa đựng tất cả các vấn đề.
Vô minh về bản chất thực sự của cái “tôi” thì nguy hại hơn cả triệu trái bom nguyên tử.
