Đó không phải là một sự ví von của một nhà văn, một triết gia, một nhà khoa học lỗi lạc cách đây năm bảy thế kỷ. Đó là ý nghĩa của chính Đức Phật vào buổi bình minh của nhân loại, trước khi Đức Phật quyết định nói pháp, để từ đó mà có Phật giáo .
“Sau khi Đại Phạm Thiên lần thứ ba cầu thỉnh Đức Phật thuyết pháp , với lòng từ bi, Ngài nhìn chúng sanh thế gian bằng đôi mắt của một vị Phật. Ngài thấy có hạng ít nhiễm ô và hạng nhiều nhiễm ô, có hạng thông sáng có hạng tối tăm, có hạng tánh tốt có hạng tánh xấu , có hạng dễ dạy , có hạng khó dạy , có số ít người thấy sự nguy hiểm của những hành động sai lầm và của tái sanh.
“Cũng như trong đầm sen , sen xanh , sen hồng , sen trắng . Có một số sen mọc lên trong nước , lớn lên trong nước , sống trong nước , không vượt lên khỏi mặt nước . Có một số sen , sanh ra trong nước , lớn lên trong nước và vươn tới mặt nước . Có một số sen , sanh ra trong nước , lớn lên trong nước , không bị nước làm ướt. Cũng vậy, Thế Tôn nhìn quanh thế giới Phật nhãn thấy có hạng chúng sanh như vậy .
“ Với cái nhìn ấy , Đức Phật tuyên bố :
“ Cánh cửa vô sanh bất tử đã được mở ra cho tất cả chúng sanh , hãy để cho những ai có tai muốn nghe , đặt trọn niềm tin tưởng”.
Với cái nhìn thấy tất cả chúng sanh đều là hoa sen , dù còn dưới bùn , sống ở trong nước , vươn tới mặt nước , hay đã vượt ra ngoài không khí , Đức Phật đã quyết định thuyết pháp . Phật giáo đã có ở đời từ cái nhìn ấy cho đến hôm nay .
Quá trình phát triển của sen , từ khi còn dưới bùn cho đến khi nở hoa trọn vẹn , là con đường đi đến sự bất tử : con đường bất tử còn gọi là đạo Phật , đã được giới thiệu cho thế gian kể từ hôm ấy .
Con người giống như hoa sen, nghĩa là con người là một quá trình phát triển những khả năng chân thiện mỹ tiềm ẩn trải qua nhiều giai đoạn đến khi hoàn tất là một con người mà chân thiện mỹ nở hoa trọn vẹn .
Sau đây chì là cảm tưởng một con người thường sống gần hoa sen . Trong vườn y luôn luôn có một ao sen nhỏ , dù tự tay y trồng , nhưng làm biếng để mặc cho trời đất , chẳng bao giờ săn sóc .
Hoa sen không bao giờ mọc một mình , không bao giờ nở hoa một mình .
Ngay từ tầng thấp nhất , dưới bùn đất, rễ sen đan kết với nhau . Nhổ một vài lá hoa sen , chúng ta không biết rễ nó lan tới đâu. Và cùng một rễ ấy mọc lên không biết bao lá nhiêu ngó sen, bao nhiêu hoa sen. Ban đầu trồng một bụi sen chỉ một lá và một nhúm rễ, vài tháng sau chúng có cả một ao sen. Có vẻ như chúng có chung một rễ.
Con người ở tầng thấp nhất cũng thế , những cuộc đời những thân phận , những cội rễ bản năng, những khổ đau, đan kết với nhau trong cùng một sự sống sơ khai bị đè ép và đày đọa. Nhưng đã là con người tức đã là những ngó sen , đã vượt ra bùn đất và nằm trong nước . Một mặt , bùn đất kéo xuống , áp lực của nước ép xuống ; mặc khác chúng tự thân biết vươn lên. Những cây sen gồm thành một quần thể , khởi từ bùn và ngoi lên trong nước . Chúng cùng chung một hoàn cảnh , cùng một quần thể , cho nên khi nói về sen , chúng ta phải dùng chữ “chúng” . Con người với thân phận chung của nó tạo thành một quần thể , mà chúng ta gọi là “chúng sanh” .
Vươn lên từ đâu ? Trên kia là hơi ấm và ánh sáng thu hút , và ngoài kia là tự do của không khí . Để thành tựu mình , để là một với ánh sáng , tự do cái đẹp , sự tinh khiết và hương thơm của sự trọn vẹn .
Sen không bao giờ vươn lên một mình , nở hoa một mình . Quá trình trong nước nó không ở một mình . Chung quanh là những ngó sen khác cùng sẻ chia một thân phận làm người . Ngay cả đóa sen nở sớm nhất . vĩ đại nhất là Đức Phật , Ngài cũng được xưng là bậc tối tôn trong loài hai chân ( Lưỡng túc tôn ) , bậc tối tôn trong tất cả chúng sanh ( Chúng trung tôn ) …Sen không bao giớ nở giữa hư không , gốc rễ ở trong không khí . Sen nào cũng từ bùn đất và nước , từ thân phận con người .
Bằng sự kiên trì, nhẫn nhục , bằng khổ đau , bằng đam mê đối với tự do của không khí và sự rực rỡ của ánh sáng, bằng tính cách anh hùng và bằng sự hứa hẹn với những cây sen khác ở chung quanh , chúng tiếp tục vươn lên. Cho đến ngày ra ngoài không khí .
Trong không khí đã có thể nhìn thấy một búp sen rất nhỏ . Trong sự tương tác với không khí , nắng ấm và ánh sáng , chúng lớn thêm và nở thành những đóa hoa sen . Những đóa hoa sen như là sự hiện thân của chân thiện mỹ giữa đời .
Hoa sen cũng như con người , là quá trình vươn lên của một số phận trong đồng phận chung của loài người . Số phận nằm trong bùn đất , tiếp xúc tương tác với bùn đất và những rễ sen khác để vươn lên trong nước . Ở trong nước , nó thoát khỏi dần sức hút của đất , tương tác với nước với những nhánh sen khác , với hơi nóng và ánh sáng bên trên để vươn lên khỏi mặt nước . Nó lặng lẽ đi lên , lặng lẽ đến dộ anh hùng trong sự tương tác lợi mình , lợi người với chung quanh . Lặng lẽ như một lời hứa thiêng liêng với toàn bộ vũ trụ . Lặng lẽ như một số phận thiêng liêng gom hết những khổ đau và sức mạnh của vũ trụ .
Cuối cùng nó nở hoa gần như cùng thời với những hoa sen khác làm nên một vụ mùa nở hoa của chân thiện mỹ ở thế gian . Giờ đây , bùn đất ẩm ướt đã rớt lại sau lưng , số phận của nó là số phận của ánh sáng trí tuệ , hương thơm của từ bi , và thân xác nó –cánh , nhụy , hạt …- là phương tiện để kêu gọi một mùa hoa trong một chu kỳ mới .
Con người cũng thế , sự nở hoa của những khả năng tiềm tàng mà nó cưu mang suốt cuộc đời làm người là sự thành tựu vinh quang cảu số phận nó . Bởi vì số phận con người không phải là chìm dưới bùn đất khổ đau , vùng vẫy trong ngục tù của nước không có lối thoát . Mà số phận đích thực của con người là ánh sáng ( của trí tuệ ) , sự ấm áp ( của từ bi ) , tự do vô ngại ( của giải thoát ) , thanh tịnh và an vui ( của thường lạc , ngã , tịnh ) . Sự chuyển hóa , sự thăng hoa của số phận một người cũng là sự chuyển hóa thăng hoa của tất cả mọi chúng sanh , vì nó có cùng một thân phận chung bùn đất với tất cả chúng sanh và có cùng một vinh quang chung của tất cả chúng sanh .
Ca ngợi con người và hoa sen không chỉ là tôn vinh sự chiến thắng vinh quang sau cùng , mà còn là ca ngợi sự kiên nhẫn , chịu đựng , gian khổ khó khăn , ý chí vươn lên không bỏ cuộc và sự đồng hành anh hùng của chúng . Ca ngợi con người và hoa sen không chỉ nhằm đến tương lai huy hoàng của chúng , mà còn là tôn vinh quá khứ nhọc nhằn đầy lỗi lầm của chúng , đến độ quá khứ là quá khứ của và trong tương lai , và tương lai hiện hữu trọn vẹn trong quá khứ .
Còn ca ngợi hơn nữa là sự chiến thắng của con người và hoa sen – vươn lên khỏi mặt nước và nở hoa –không bao giờ là chiến thắng một mình . Y như chúng nhẫn nhục chờ đợi nhau , ngầm hẹn với nhau , để nở cùng ngày , nở hết trong một mùa của thế gian , một mùa vũ trụ .
Sự vì hoa khác mà nở , sự có mặt đồng nghĩa với sự cho đi , đã làm nên một mùa hoa sen trùng trùng của vũ trụ , vũ trụ Hoa Nghiêm :
Trần trần sát sát Như Lai
Chúng sanh mỗi người mỗi có hoa sen
Hoa là bản tánh tự nhiên
Bao hàm thiên địa phương viên cùng bằng
Ai ai đạt giả đồng đường
Mỗi nhà mỗi có minh châu trong nhà
Mùa xuân vạn thụ khai hoa
Cành cao càng thấp vậy hòa chứng nên …
( Thiền sư Chân Nguyên – Thiền tông bản hạnh ) .
Theo Văn hóa Phật giáo
