Tháng Bảy, lễ xá tội vong nhân, khi những linh hồn phất phơ đầu cành ngọn cỏ có lối mon men trở về bên giác. Tháng Bảy, Vu lan thắng hội, khi những hoa hồng biết chọn nơi mà nở tràn ngực người con trẻ, trắng hay đỏ thì đóa hồng đó cũng là thành kính dâng lên đấng sinh thành của gần ba vạn ngày kiếp sống chúng ta trong hình hài này. Tháng Bảy, tháng mà nỗi nhớ dễ đi rong qua nhiều miền quá vãng mà gợi lên những thanh bình mới đây mà xưa cũ.
Ngày ấy, cái giọng ngâm khỏe nhưng trầm buồn của ba tôi cất lên bài “Văn tế thấp loại chúng sinh” của thi gia họ Nguyễn là tôi đã mơ hồ ve một khoảng thời gian kỳ lạ của năm. “Tiết đầu thu dựng đàn giải thoát/nước tịnh bình tưới hạt dương chi”, phải chăng tiết lạnh se se ấy đủ để làm mềm lòng người kể cả các linh hồn phiêu dạt mang đây nghiệp chướng cũng dễ trút bỏ lỡ áo nặng nề để rưng rưng đưa tay hứng giọt tịnh bình-mưa ngâu mà mát dịu bớt hồn mình.
Tiết ấy, mẹ dắt tôi lên ngôi chùa nhỏ gần nhà, tự tay cài lên ngực tôi một bông hồng đỏ, mắt người lấp lánh mềm vui. Giờ tôi mới hiểu ý nghĩa tia nhìn vui vẻ ấy, người vui cho mình thi ít mà mừng cho thằng tôi trẻ con có nơi để dựa dẫm, có điều để tôn thờ, có chân trời chia sẻ. Tôi ưỡn ngực vênh vang với bông hoa đỏ chói niềm vui ra đứng giữa bầy trẻ con chộn rộn. Mẹ vội kéo tay tôi khi tôi cứ hỏi dồn cô bé có đôi mắt buồn rằng “sao hoa của bạn trắng quá, có đổi không?”.
Mẹ xoa đầu bạn ấy, dắt hai đứa ra sau hiên chùa, lấy cho mỗi đứa một tô cơm chay… Tôi thôi không hỏi về màu hoa nữa, tôi thấy ánh nhìn ganh tị của cô bé cho đóa hoa trên áo tôi. Tôi chỉ cho cô bé con chim chích chòe lửa sao ở đâu bay về đậu trên vai tượng Phật hót vui ghê. Mẹ bảo “cơm hai đứa ăn là cơm bá tánh. chịu ơn bá tánh phải trả lại cho bá tánh”. Tôi phụng phịu “con không có gì để trả cả!” Tôi sợ mẹ thấy tôi còn viên bi ve trong túi, viên bi khi ngủ tôi cũng còn mang theo, tài sản quý giá nhất mà tôi có. Mẹ cười “con phải yêu bạn bè, quý cha mẹ, sống theo Phật pháp là trả nợ được bá tánh rồi”. Cái đó thì dễ mà, tôi móc ngay viên bi, xoi lỗ ngay bên cạnh vườn tượng dựng tích Mục Kiền Liên mà chơi bi cùng cô bé ấy.
Nhiều năm sau, tôi còn nhớ nét lấp lánh trong đôi mắt cô bé cài hoa trong khi viên bi vào lỗ và tôi hiểu rằng tôi chỉ mới trả dược một phần rất nhỏ tô cơm bá tánh mẹ xới cho mình năm nào dưới hiên chùa. Tôi nợ gì? Chắc là nợ cái tiết thu se lạnh làm bình yên hồn người năm đó.
Chiều rằm tháng Bảy, khi cái không khí mới ngả màu vàng vọt của mặt trời còn nán lại tí chút, khi ánh trăng còn chưa kịp lớn để chiếu sự trong sáng trong tâm khảm thì tôi đã thấy ông, ông thổi sáo, tiếng sáo réo rắt kể về những người lính vô danh “khi thất thế cùng rơi đạn lạc bãi sa trường thịt nát máu rơi”, tiếng sáo vang vang về tấm lòng người mẹ bao la như đại dương chiếm ba phần tư trái đất nhiều đau buồn này. Tôi quên cả chiều, quên cả trăng, quên cả sự xá tội hay Vu lan, ngồi nghe mải miết, ông lão thấy tôi nhìn sững vào âm thanh cũng thổi quên cả việc chính là quyên góp lòng từ thiện.
Đến khi tỉnh ra, ông vội bỏ đi, còn tôi cứ bối rối tần ngần trước ngõ. Ba gọi tôi vào, vét hết túi còn ít tiền ba để dành cắt tóc đưa tôi bảo chạy theo mà kính cẩn dâng hai tay cho người thổi sáo. Tôi thấy niềm vui trong mắt ông lão. Tôi thấy niềm vui trong lòng mình. Ba tôi nói “ông ấy không xin con ạ, ông ấy lao động, còn hơn lao động, ông ấy gợi trong lòng con điều thiện, ông ấy cho con biết ngày hôm nay là ngày chúng ta đối xử tốt với nhau, ông ấy cho con những cảm xúc mà khi lớn lên con phải biết ơn, nên số tiền nhỏ ấy nếu có hơn ba cũng sẽ kêu con biếu ông ấy. Hãy nhớ tiếng sáo này con nhé”. Sao con quên được, thưa ba. Hai bài sáo người nghệ sĩ lang thang chỉ dành riêng cho mùa Vu lan, hai bài sáo mà qua đó con học được nhiều hơn tất cả các bài giảng đạo đức trong sách học thuộc lòng. Sao con quên được mái tóc ba đến tháng sau mới dư ít tiền đi cắt, mái tóc dài thượt cho một lớn dạy con yêu thương và tôn trọng người khác, không chỉ trong những ngày tháng Bảy mà mọi phút giây con còn hơi thở.
Mùa Vu lan, sao mọi người đứng gần nhau hơn? Sao lòng người lân mẫn, tử bi hơn? Do trăng sáng đẹp quá chăng hay do mưa ngâu từ sông Ngân tràn vào lòng người? Cũng có thể, khi mùa Phật pháp nở hoa trên ngực người, trong lòng người thì các linh hồn dù nghiệp chướng nặng đến đâu cũng có thể ăn hết bát cháo lá đa rồi lấy lá ấy làm thuyền mà chèo về nơi tỉnh thức. Tôi thắp nén nhang cắm ngoài cửa, khói len vào mưa vào trăng, dịu dàng như tháng Bảy, bao dung như mắt Phật nhìn…
