Trong thời đại toàn cầu hóa nhanh chóng, các thách thức môi trường và sự thay đổi trong kỳ vọng xã hội, các doanh nghiệp ngày càng được kêu gọi định nghĩa lại mục đích tồn tại của mình vượt lên trên việc tối đa hóa lợi nhuận. Nguyên lý Phật giáo về tính tương thuộc (pratītyasamutpāda) mang đến một khuôn khổ triết lý sâu sắc để tái hình dung chiến lược doanh nghiệp. Nguyên lý này cho rằng mọi hiện tượng đều phát sinh và tồn tại trong mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau, tạo thành một mạng lưới nguyên nhân và điều kiện đan xen. Khi được áp dụng vào kinh doanh, tính tương thuộc khuyến khích một tầm nhìn ưu tiên hợp tác, phát triển bền vững và sự thịnh vượng chung của tất cả các bên liên quan — bao gồm nhân viên, khách hàng, cộng đồng và môi trường.
Hiểu về Tính Tương thuộc trong Bối cảnh Doanh nghiệp
Trong Phật giáo, tính tương thuộc nhấn mạnh rằng không có một sự vật hiện tượng nào tồn tại một cách riêng lẻ; mọi hành động, sự kiện hay kết quả đều phụ thuộc vào một mạng lưới các mối quan hệ. Trong môi trường doanh nghiệp, điều này có nghĩa là sự thành công của một công ty không chỉ dựa vào chiến lược nội bộ hay năng lực lãnh đạo mà còn gắn chặt với mối quan hệ của doanh nghiệp với các bên liên quan và toàn bộ hệ sinh thái. Quan điểm này thách thức cách tiếp cận truyền thống, phân mảnh trong kinh doanh – nơi cạnh tranh và lợi ích cá nhân thường chiếm ưu thế – và thay vào đó, thúc đẩy một cách nhìn toàn diện đề cao lợi ích chung và trách nhiệm chia sẻ.
Hợp tác như một Nguyên tắc Cốt lõi
Tính tương thuộc nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác ở mọi cấp độ trong tổ chức. Nội bộ, điều này có nghĩa là nuôi dưỡng một văn hóa làm việc nơi các phòng ban phối hợp nhịp nhàng thay vì cạnh tranh. Ví dụ, nhóm phát triển sản phẩm có thể hợp tác chặt chẽ với bộ phận tiếp thị và chăm sóc khách hàng để đảm bảo sản phẩm phù hợp với nhu cầu người tiêu dùng và tuân thủ tiêu chuẩn đạo đức. Bên ngoài, tính tương thuộc khuyến khích thiết lập quan hệ đối tác với nhà cung cấp, cộng đồng địa phương và thậm chí cả đối thủ để cùng giải quyết các thách thức chung như biến đổi khí hậu hoặc quyền lao động. Một ví dụ nổi bật là sự hợp tác giữa Unilever và các tổ chức phi chính phủ (NGOs) để phát triển phương pháp thu mua dầu cọ bền vững, minh chứng rằng các mối quan hệ tương thuộc có thể thúc đẩy thay đổi trong toàn ngành.
Bền vững như một Hệ quả Tự nhiên
Nguyên lý tương thuộc cho thấy mối liên kết giữa các hoạt động của con người và thế giới tự nhiên. Một doanh nghiệp thấm nhuần nguyên lý này sẽ nhận ra rằng sự suy thoái môi trường tại một khu vực sẽ ảnh hưởng đến hệ sinh thái toàn cầu, từ đó tác động ngược lại đến hoạt động của chính họ. Bền vững không còn chỉ là một phần của trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR), mà trở thành một mệnh lệnh chiến lược. Những công ty như Patagonia đã thực hiện cam kết về nông nghiệp tái tạo và chuỗi cung ứng tuần hoàn, thừa nhận rằng sự sống còn lâu dài của họ phụ thuộc vào sức khỏe của hành tinh. Tính tương thuộc định vị lại khái niệm bền vững như một trách nhiệm chung, nơi mà mỗi quyết định của doanh nghiệp đều góp phần vào sự an lành của môi trường và các thế hệ tương lai.
Sự Thịnh vượng của Các Bên Liên quan là Ưu tiên
Tính tương thuộc cũng tái định nghĩa vai trò của các bên liên quan trong chiến lược doanh nghiệp. Thay vì coi nhân viên, khách hàng và cộng đồng là phương tiện để đạt mục tiêu, tầm nhìn tương thuộc xem họ là một phần không thể thiếu của sự tồn tại doanh nghiệp. Quan điểm này thúc đẩy các chính sách ưu tiên tiền lương công bằng, điều kiện làm việc an toàn và thực hành toàn diện. Ví dụ, Salesforce đã triển khai sáng kiến tập trung vào các bên liên quan như mô hình 1-1-1, dành 1% cổ phần, sản phẩm và thời gian nhân viên cho tác động cộng đồng. Những cách tiếp cận như vậy phản ánh sự hiểu biết rằng sức khỏe của các bên liên quan ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chống chịu và uy tín của doanh nghiệp.
Xây dựng Tuyên bố Tầm nhìn Dựa trên Tính Tương thuộc
Tuyên bố tầm nhìn là ngôi sao dẫn đường, phản ánh mục đích và khát vọng của tổ chức. Để phản ánh giá trị của tính tương thuộc, tuyên bố tầm nhìn cần nhấn mạnh sự hợp tác, phát triển bền vững và sự thịnh vượng của các bên liên quan, đồng thời rõ ràng, truyền cảm hứng và có thể hành động. Dưới đây là các bước thực tiễn để xây dựng tuyên bố như vậy:
Bước 1: Thu hút Sự Tham gia của Các Bên Liên quan
Quá trình xây dựng tầm nhìn cần sự đóng góp của nhiều nhóm khác nhau — từ nhân viên ở mọi cấp bậc, khách hàng, nhà cung cấp, đại diện cộng đồng đến các chuyên gia môi trường. Tổ chức các buổi hội thảo, khảo sát hoặc nhóm tập trung để thu thập quan điểm về ý nghĩa của tính tương thuộc. Nhân viên có thể nhấn mạnh nhu cầu về môi trường làm việc hợp tác, trong khi cộng đồng có thể nêu bật các mối quan tâm về môi trường địa phương. Cách tiếp cận toàn diện này đảm bảo rằng tầm nhìn phản ánh mạng lưới các mối quan hệ đang nuôi dưỡng tổ chức.
Bước 2: Xác định Các Giá trị Cốt lõi Phù hợp với Tính Tương thuộc
Xác định các giá trị thể hiện tính tương thuộc như: hợp tác, bền vững, công bằng và thịnh vượng chia sẻ. Những giá trị này nên làm nền tảng cho tuyên bố tầm nhìn và đủ cụ thể để phân biệt tổ chức với đối thủ. Chẳng hạn, một công ty công nghệ có thể nhấn mạnh “đổi mới hợp tác vì một tương lai bền vững,” trong khi một doanh nghiệp sản xuất có thể ưu tiên “hợp tác công bằng vì sản xuất có trách nhiệm.”
Bước 3: Trình bày Mục đích Một cách Toàn diện
Tầm nhìn cần thể hiện mục đích vượt lên trên lợi nhuận, nhấn mạnh vai trò của tổ chức trong hệ sinh thái rộng lớn. Tránh những cụm từ chung chung như “trở thành tốt nhất,” thay vào đó, hãy tập trung vào cách doanh nghiệp đóng góp vào sự thịnh vượng của các bên liên quan và môi trường. Ví dụ: “Thúc đẩy hệ sinh thái thịnh vượng thông qua hợp tác, đổi mới và phát triển bền vững, nâng cao con người, đối tác và hành tinh của chúng ta.”
Bước 4: Đảm bảo Rõ ràng và Truyền cảm hứng
Tầm nhìn cần ngắn gọn nhưng truyền cảm hứng, thể hiện rõ tinh thần tương thuộc và khơi dậy hành động. Ngôn ngữ nên dễ hiểu và chạm tới cảm xúc, dùng từ như “cùng nhau,” “duy trì,” “thịnh vượng” để tạo cảm giác về mục tiêu chung. Ví dụ, một nhà bán lẻ có thể viết: “Cùng nhau, chúng ta tạo ra giá trị bền vững, dệt nên sự thịnh vượng cho cộng đồng, đối tác và hành tinh.”
Bước 5: Gắn với Các Mục tiêu Có thể Đo lường
Để tầm nhìn mang tính hành động, cần gắn nó với mục tiêu cụ thể phản ánh các giá trị tương thuộc. Ví dụ: cam kết giảm 50% lượng khí thải carbon trong vòng 10 năm, đạt công bằng lương ở mọi cấp bậc, hay hợp tác với cộng đồng địa phương trong 100% dự án. Các mục tiêu này cần được tích hợp vào kế hoạch chiến lược và truyền thông định kỳ để thể hiện trách nhiệm. Tầm nhìn là nền tảng cho các mục tiêu này, bảo đảm rằng chúng là một phần của chiến lược gắn kết chứ không phải nỗ lực riêng lẻ.
Bước 6: Kiểm thử và Điều chỉnh Tuyên bố Tầm nhìn
Trước khi hoàn thiện, cần kiểm nghiệm tuyên bố tầm nhìn với các bên liên quan để bảo đảm tính khả thi và mức độ cộng hưởng. Gửi bản nháp cho nhân viên, khách hàng, đối tác để lấy phản hồi về sự rõ ràng, mức độ liên quan và sự phù hợp với nguyên lý tương thuộc. Tinh chỉnh tuyên bố dựa trên phản hồi, bảo đảm tầm nhìn phản ánh đúng năng lực và khát vọng của tổ chức. Nếu phản hồi cho thấy tuyên bố quá tham vọng, có thể điều chỉnh để cân bằng giữa khát vọng và thực tế mà vẫn giữ vững tinh thần tương thuộc.
Ví dụ về Tuyên bố Tầm nhìn
Dựa trên các bước trên, tuyên bố tầm nhìn mẫu cho một công ty sản xuất toàn cầu có thể là:
“Dệt nên tương lai bền vững qua hợp tác, chúng tôi trao quyền cho con người, đối tác và hành tinh để cùng nhau phát triển trong hài hòa.”
Tuyên bố này nhấn mạnh sự hợp tác (“dệt nên”), bền vững (“tương lai bền vững”) và sự thịnh vượng của các bên liên quan (“trao quyền cho con người, đối tác và hành tinh”), đồng thời hình ảnh “hài hòa” phản ánh bản chất kết nối của tính tương thuộc.
Thách thức và Cân nhắc
Triển khai tầm nhìn dựa trên tính tương thuộc không phải không có thách thức. Văn hóa doanh nghiệp vốn dựa trên cạnh tranh hoặc lợi ích ngắn hạn có thể phản kháng việc chuyển sang hợp tác và tư duy dài hạn. Để khắc phục, lãnh đạo cần làm gương bằng hành vi tương thuộc như minh bạch trong quyết định và gắn kết các bên liên quan. Ngoài ra, đo lường tác động của chiến lược tương thuộc có thể phức tạp, đòi hỏi chỉ số mới để đánh giá kết quả xã hội và môi trường bên cạnh hiệu quả tài chính. Các công cụ như Triple Bottom Line (Con người, Hành tinh, Lợi nhuận) hay Sáng kiến Báo cáo Toàn cầu (GRI) có thể hỗ trợ.
Một yếu tố quan trọng khác là cân bằng giữa nhu cầu toàn cầu và địa phương. Tính tương thuộc đòi hỏi sự nhạy cảm với bối cảnh văn hóa và kinh tế đa dạng, bảo đảm chiến lược toàn cầu không bỏ qua thực tế địa phương. Ví dụ, một công ty đa quốc gia cần điều chỉnh sáng kiến bền vững cho phù hợp với từng khu vực, như tình trạng thiếu nước ở nơi này hoặc nạn phá rừng ở nơi khác.
—
Nguyên lý Phật giáo về tính tương thuộc mang đến một góc nhìn chuyển hóa trong chiến lược doanh nghiệp, khuyến khích doanh nghiệp vượt qua mô hình cô lập, hướng lợi nhuận để hướng tới một tầm nhìn ưu tiên hợp tác, phát triển bền vững và sự thịnh vượng của các bên liên quan. Bằng cách thừa nhận mạng lưới các mối quan hệ đan xen nuôi dưỡng hoạt động của họ, các công ty có thể xây dựng những tuyên bố tầm nhìn truyền cảm hứng cho thay đổi có ý nghĩa và tăng cường khả năng chống chịu trong một thế giới ngày càng phức tạp. Thông qua việc thu hút sự tham gia của các bên liên quan, xác định rõ các giá trị tương thuộc, và gắn kết với mục tiêu cụ thể, doanh nghiệp có thể xây dựng chiến lược không chỉ thúc đẩy thành công mà còn đóng góp vào hệ sinh thái toàn cầu thịnh vượng. Làm như vậy, họ thể hiện bản chất sâu sắc của tính tương thuộc: rằng sự an lành của một người không thể tách rời khỏi sự an lành của tất cả.
