Việc thờ 4 vị thần bảo vệ Thăng Long từ 4 phía là nét độc đáo của văn hóa tâm linh Thăng Long.
Đền Bạch Mã: Vị trí hiện tại là số nhà 78 – 80 phố Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm. Kiến trúc ngôi đền mang phong cách lần trùng tu lớn đầu thế kỷ XX, thờ Quảng Lợi Bạch Mã đại vương.
Tục truyền, khi Lý Thái Tổ cho xây thành Thăng Long, thường xây lên đổ xuống, bèn cho cầu đảo tại đền Long Đỗ. Xong lễ bỗng dưng thấy từ trong đền có một con ngựa trắng đi ra, chạy một vòng rồi đi về đền. Nhà vua theo dấu chân ngựa mà xây thành, từ đó trở nên kiên cố. Vị thần được phong làm Quảng Lợi Bạch Mã tố linh thượng đẳng thần, trấn giữ phía đông Thăng Long.
Đền Cao Sơn: Cũng gọi là đền Kim Liên, vì tọa lạc tại phường Kim Hoa (sau đổi làm Kim Liên), Đống Đa. Được khởi dựng từ đầu triều Lý, thờ thần Cao Sơn, vị thần núi có công trấn giữ sơn mạch nước Việt từ ngàn xưa, từng là vị thần sát cánh với Sơn Tinh hiển hách trong truyền thuyết cổ. Cao Sơn được chọn làm vị thần trấn giữ mặt nam của Thăng Long.
Tại đền còn lưu giữ bia đá "Cao Sơn đại vương thần từ bi minh" làm vào đầu thế kỷ XVII ở Nho Quan, Ninh Bình, rồi tự nhiên nổi lên ở bến Bồ Đề, dân làng Kim Liên rước về thờ ở đền.
Đền Linh Lang: Cũng gọi là đền Voi Phục, nằm trong khu công viên Thủ Lệ, Ba Đình. Đền thờ Linh Lang đại vương, là hậu thân của thần Linh Lang từ thuở lập quốc, Linh Lang đại vương thời Lý là tước thần của hoàng tử Hoằng Chân, con một trong 4 vị thần được trấn giữ mặt phía tây Thăng Long.
 |
| Đền Quán Thánh, Hà Nội. |
Quán Trấn Vũ: Cũng gọi là đền Quán Thánh, hay chùa Quán Thánh, xưa kia gọi là Huyền Thiên Trấn Vũ quán, nằm ở ngã tư đường Quán Thánh và đường Thanh Niên. Khu vực quán Trấn Vũ xưa kia rất rộng, kéo dài đến tận phố Châu Long, là huyệt đất được chọn làm Hậu chẩm cho hoàng thành Thăng Long, xây năm 1010.
Quán thờ Huyền Thiên Trấn Vũ đại đế, là một trong các vị thánh kiệt xuất của đạo Lão, từng giúp dân Việt chống các cuộc xâm lăng của phương Bắc. Từ khi định đô Thăng Long, Huyền Thiên Trấn Vũ được cho trấn giữ phía bắc thành.
Sự khác nhau về hành trạng, xuất xứ của các vị thần, cho thấy sự giao tiếp văn hóa của Thăng Long từ khởi thủy. Trấn Vũ là vị thánh của đạo Lão, có nguồn gốc từ Trung Hoa cổ đại. Dùng một vị thánh như vậy để bảo vệ cửa ngõ phía bắc Thăng Long, hẳn rằng không một thế lực nào có thể xâm phạm được. Trấn yểm cửa Bắc cũng có nghĩa là trấn yểm cả phương Bắc.
Tục truyền Trấn Vũ đã từng 3 lần hiện linh giúp dân Việt đánh thắng giặc ngoại xâm. Cao Sơn trấn giữ phía nam không những giữ yên Thăng Long mà cho cả Đại Việt.
Bạch Mã đương thời được coi như thành hoàng của Thăng Long, nhiều người nhầm với thần Long Đỗ, vốn là vị thần của vùng đất trước khi có Thăng Long. Linh Lang là kiếp sau của Linh Lang đại vương thuở lập quốc, là một anh hùng có công trong sự nghiệp chống ngoại xâm.
Người khai sáng Thăng Long vốn là một võ tướng, có lẽ vì vậy mà cả 4 vị thần trấn giữ Thăng Long đều là võ thần chứ không phải văn thần. Tứ trấn Thăng Long có lịch sử ngàn năm với Kinh thành, như một dấu ấn văn hóa tâm linh Việt.
