Cụ thể, trong số 7083 vật phẩm được nghiên cứu thuộc 21 danh mục, đa phần đều là các vật dụng hàng ngày, từ năm 1800 cho tới nay, màu sắc phổ biến nhất được sử dụng là màu xám than, xuất hiện trong hơn 80% các bức ảnh. Nhưng điều đáng nói hơn là việc sử dụng tông màu xám, đen hay trắng ngày càng gia tăng theo thời gian. Nếu như vào năm 1800, ba màu này chỉ chiếm 15% trên bảng tổng hợp phân tích màu sắc thì đến năm 2020, con số này đã tăng lên tới 40% và đi kèm với đó là sự suy giảm của màu vàng và nâu.
Theo thời gian, màu sắc trên các vật phẩm dần trở nên xám hơn và ít đa dạng hơn. Xu hướng này lan rộng trong nhiều lĩnh vực từ sản xuất ô tô đến các thiết bị gia dụng, xâm chiếm địa hạt thời trang và bành trướng tới cả ngành công nghiệp điện ảnh.
Dù xuất phát từ các nguyên nhân chủ quan hay khách quan, thì ta cũng thấy rằng ngày nay những màu sắc rực rỡ, sống động đang dần phải nhường chỗ cho những gam màu tối, trung tính và mờ nhạt. Điều này liệu có gây ra ảnh hưởng gì đến tinh thần của chúng ta hay không ? Tưởng tượng quý vị đang đi bộ trên một con đường với các tòa nhà mang màu sắc ảm đạm, ô tô thì chỉ đen và trắng, nhìn sang quần áo của bản thân và những người xung quanh cũng lại một gam màu tối, liệu cảm xúc của quý vị có trở nên u ám theo ? “Bầu trời xanh dần chuyển xám, niềm hứng khởi cũng không còn, vì nay là một ngày tồi tệ” (Trích lời bài hát Bad day – Daniel Powter).
Có thể rút ra một số gợi ý đáng lưu tâm về xu hướng đời sống tâm linh và tôn giáo nói chung, cũng như với Phật giáo nói riêng từ sự phổ biến của các màu sắc, như sau:
1. Tín hiệu của một xã hội đang nghiêng về trạng thái nội tâm hóa và bất an
Sự chuyển dịch phổ biến từ màu sắc sống động sang gam màu trầm và đơn sắc có thể phản ánh một tâm trạng xã hội phổ biến là thu mình, lo âu và thiếu niềm tin vào tương lai. Các nghiên cứu văn hóa học đã chỉ ra rằng khi xã hội rơi vào khủng hoảng kinh tế, chiến tranh, thiên tai hoặc biến động sâu sắc, con người thường có xu hướng tránh xa các biểu hiện màu sắc sặc sỡ và hướng đến sự giản đơn, kín đáo, trung tính – như một hình thức “giáp tâm lý” để bảo vệ bản thân.
Đây là tín hiệu cho thấy nhu cầu quay về đời sống nội tâm, tinh thần đang gia tăng. Khi thế giới bên ngoài trở nên khó đoán, con người thường tìm kiếm ý nghĩa sống, sự an ổn và niềm tin từ các hệ thống tư tưởng tâm linh – trong đó có tôn giáo.
2. Biểu hiện của sự bão hòa vật chất – và khoảng trống tinh thần đang mở ra
Khi ngành công nghiệp, thời trang, điện ảnh… đều đi vào giai đoạn sản xuất hàng loạt với tông màu trung tính, đó là dấu hiệu của sự đồng hoá thị hiếu và mất dần tính cá nhân, tính thi vị trong đời sống thường ngày.
Từ đây, một khoảng trống tinh thần sẽ dần hình thành – bởi dù đầy đủ về vật chất, con người có thể vẫn thấy thiếu hụt về ý nghĩa sống, thiếu sự kết nối đích thực. Khoảng trống này chính là nơi các giá trị tâm linh có thể điền vào.
3. Phản chiếu một “trạng thái trầm cảm tập thể” – và nhu cầu chữa lành
Việc các sản phẩm văn hóa – từ thời trang đến điện ảnh – đều chuyển sang màu tối, cùng với các bộ phim khai thác chủ đề hậu tận thế, thù hận, u ám… phản ánh một điều quan trọng: con người hiện đại đang sống trong trạng thái tâm lý mang tính trầm cảm tập thể.
Trong bối cảnh đó, những hệ thống tư tưởng như Phật giáo, với năng lực chữa lành khổ đau tinh thần, giúp con người tìm về sự tỉnh thức, an nhiên và từ bi, sẽ ngày càng được quan tâm như một giải pháp tinh thần đáng giá.
4. Khát vọng hướng nội – môi trường thuận lợi cho Phật giáo phát triển
Khác với nhiều hệ tư tưởng đòi hỏi niềm tin tuyệt đối, Phật giáo nhấn mạnh vào trải nghiệm cá nhân, quán chiếu nội tâm và giải thoát từ nhận thức, không bắt buộc phải theo đuổi biểu tượng hoặc hình thức hoành tráng. Do đó, trong một thế giới “xám xịt”, Phật giáo có thể phù hợp hơn bao giờ hết với tinh thần sống tối giản, tỉnh thức, an tĩnh mà nhiều người hiện đại đang tìm kiếm.
5. Những hệ quả song hành: nguy cơ và cơ hội
Nguy cơ: Nếu đời sống trở nên quá “vô sắc” cả về vật chất lẫn tinh thần, xã hội có thể rơi vào trạng thái vô cảm, vô nghĩa – dễ sinh trầm cảm, vô vọng. Trong đó, những biểu hiện tôn giáo hình thức nhưng thiếu nội dung tâm linh thực chất cũng có thể không giúp ích gì.
Cơ hội: Đây là thời điểm mà các tôn giáo có triết lý sâu sắc, thiên về tự nhận thức và giải khổ như Phật giáo có thể hồi sinh mạnh mẽ – nếu biết thích ứng và truyền đạt thông điệp phù hợp với thời đại.
Tạm kết:
Thế giới đang “xám” dần không chỉ trên phương diện thị giác, mà còn trên phương diện cảm xúc và tinh thần. Đây có thể là một lời kêu gọi thầm lặng cho việc làm mới lại đời sống tâm linh – hướng về sự tỉnh thức, kết nối sâu sắc và ý nghĩa sống – những điều mà Phật giáo có thể đáp ứng một cách bền vững và nhân văn.
