Tâm từ là gì?
Tâm từ là một trong bốn tâm thiện (kusala citta) gọi là Tứ vô lượng tâm gồm có Từ (Metta), Bi (Karuna) Hỷ (Mudita) và Xả (Uppekha). Tâm từ đứng thứ hai trong mười Ba la mật (Parami).
Metta theo gốc chữ Phạn có nghĩa là tình bạn hay sự thân thiết. Tuy nhiên, tâm từ là lòng thương vô điều kiện và vô giới hạn, khác với tình yêu thông thường. Vô điều kiện đây có nghĩa là tâm từ không tùy thuộc đối tượng đẹp hay xấu, hiền hay dữ v.v…
Vô giới hạn là vì tâm từ như mưa rơi xuống trên mọi vật, không lựa chọn đối tượng và không chừa một ai. Nó chưa đựng sự chúc lành và bảo vệ, tâm từ được ví với tình thương của người mẹ dành cho đứa con duy nhất của bà.
Tâm từ, như các tâm thiện khác, đương nhiên có mặt khi có chánh niệm và phát triển nhờ chánh niệm. Tuy nhiên, tâm từ cũng có thể được trau dồi bằng Từ quán. Như các phương pháp thiền khác, ngoại trừ thiền Chính niệm/Tứ niệm xứ (Vipassana/Minh sát), Từ quán là một cách thiền định (Samatha). Thực hành chu đáo, Từ quán có thể giúp hanh giả đạt đến nhiều tầng thiền nhưng không thể đạt được Niết bàn nếu không thực tập chính niệm.
Đức Phật dạy phương pháp thiền này đầu tiên như là một cách phù hộ (parita) cho một nhóm Tỳ kheo bị phi nhân phá rối lúc tu tập tại một khu rừng vắng. Nhờ Từ quán mà các Tỳ kheo này lại được các phi nhân hỗ trợ, và đây là một trong các lợi ích của Từ quán*.
Làm thế nào để thực tập Từ quán?
Ta có thể thực tập lòng vị tha trước buổi thực tâp Từ quán bằng các câu niệm sau: Nếu tôi vô tình hay cố ý làm cho ai đau buồn, tôi xin được tha thứ/Nếu ai có vô tình hay cố ý làm tôi đau buồn, tôi sẵn sàng tha thứ cho người/Tôi cũng tha thứ cho tôi về những điều không tốt ma tôi đã làm bấy lâu nay…
Bắt đầu bằng cách nghĩ đến những tính tốt của người mình định trao tâm từ hay những điều tốt mà người này đã làm. Điều chính yếu là cảm nhận sự rung động trong tâm với lòng thương thật sự. Tuy nhiên ta có thể bắt đầu bằng những câu niệm suông, từ từ sự rung động sẽ khởi sinh.
Thường thì hành giả trao tâm từ cho mình trước. Đây không có gì là ích kỷ, bởi mình không thể thương được mình thì khó có thể thương ai khác. Đức Phật có nói người ta thương người không bằng thương mình, ta thương mình nhiều nhất (phương pháp này thường được áp dụng khi ta gặp chuyện đau buồn mà không đủ chánh niệm để đối phó).
Nếu thấy khó khăn, có thể hình dung mình là môt đứa trẻ bơ vơ cần được che chở và thương yêu. Kế tiếp chuyển tâm từ cho một ân nhân hoặc một người thân mà tâm từ dễ phát sinh, nẩy nở. Sau đó trao tâm từ cho một người bạn, một người không thương mà không ghét và sau cùng, nếu tâm từ được phát triển mạnh, cho người khó thương thậm chí hướng tâm từ đến người đã từng gây khổ đau cho mình và cả kẻ thù.
Nói một cách khác là bắt đầu trao tâm từ cho chính mình. Sau đó rải tâm từ rộng dần dần ra cho mọi người và vật trong thôn xóm, rồi đến thành thị, tỉnh, miền, nước, châu, hoàn cầu, vũ trụ và mọi chúng sinh trong ba cõi. Bạn có thể hình dung tâm từ như một ngọn lửa ấm trong tim, từ từ tỏa lực ấm dịu rộng ra toàn thân, rồi chiếu ra ngoài v.v…
Sau đây là các câu niệm thuần túy:
– Mong cho tôi (người) được tránh khỏi các điều hại bên trong** cũng như bên ngoài…
– Mong cho tâm tôi (người) được thanh tịnh và an lạc…
– Mong cho thân tôi (người) được khỏe mạnh…
– Mong cuộc sống của tôi (người) được thảnh thơi…
Ta có thể niệm gọn lại: Mong cho tôi (người) được an toàn, an lạc và mạnh khỏe.
Ta có thể cảm nhận sự rung động của tâm từ mà không cần niệm, chỉ nghĩ đến đối tượng bằng cách hình dung hoặc bằng sự cảm nhận trực tiếp về đối tượng này.
Cũng như thiền Minh sát, Từ quán có thể được thực tập một cách chính thức bằng thiền tọa hay thiền hành, hoặc bán chính thức trong mọi lúc và mọi nơi; cố gắng làm sao để mọi ý nghĩ, lời nói và hành động đều thể hiện tâm từ.
Thiền tọa thì ngồi cách nào cho thoải mái cũng được, mắt nhắm buông thư toàn thân, niệm như nói ở trên. Có thể hình dung đối tượng đang ở trước mặt mình trong tư thế tươi vui.
Thiền hành với Từ quán bằng cách đi qua đi lại một cách thư thả trên một chỗ bằng phẳng, dài chừng mười đến hai mươi bước, và niệm như lúc ngồi. Nhiều hành giả hình dung đối tượng ở cuôi đường.
Có thể niệm một câu cho mỗi đoạn tới hoặc lui. Một cách thực tập bán chánh thức là niệm (hoặc cảm nhận) trong lúc ngồi chờ ở phòng khám bệnh hay đứng sắp hàng v.v…
Bạn có thể chỉ thực tập Từ quán thôi, hoặc tu tập Từ quán trước hoặc sau khi thực hành thiền Chính niệm. Với tất cả sự cố gắng và thành tâm thực tập thiền quán tâm từ, hy vọng rằng các bạn sẽ chế tác được tâm từ để tưới tẩm ưu phiền, dập tắt khổ đau và chung sống hòa bình trong tình yêu thương rộng lớn.
* Mười một điều lợi ích của Từ quan: -Ngủ ngon giấc. -Thức dậy tươi vui. -Không ác mộng. -Được mọi người thương mến. -Được mọi chúng sinh khác thương yêu. -Được thiên nhân phù hộ. -Không bị hại bởi độc dược, lửa và vũ khí. -Dễ nhập định. -Mặt mày tươi đẹp và thanh thản. -Được chết an lành tỉnh táo. -Được tái sanh nơi cõi trời.
**Do tham, sân và si.
